S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Egalik qiluvchi shaxsni identifikatsiyalash. 
Kо‗pgina original 
ma‘lumotlar mualliflari faqat matnli mualliflik huquqi eslatmalaridan 
foydalanadilar, ammo ularni qasddan va bilmasdan osongina olib 
tashlash mumkin deb о‗ylamaydilar. Keyinchalik ushbu ma‘lumotlar 
masofaviy mualliflik huquqi bilan qonunga amal qiladigan fuqaroga 
yetib kelishi mumkin va u bu ma‘lumotlarda mualliflik huquqi bor yoki 
yо‗qligini aniqlay aniqlay olmaydi. Mualliflik huquqini о‗rnatish 
jarayoni juda mashaqqatli va muallifni topish har doim ham amalga 
oshmaydi. Mualliflik huquqini himoya qilish muammosini hal qilish 
uchun suv belgilaridan foydalaniladi, chunki ular kо‗rinmas va 
ma‘lumotlar bilan uzviy bog‗liqdir. Bunday holda, muallif shu 
maqsadda mо‗ljallangan detektorlardan foydalangan holda, suv 
belgilarini osongina aniqlanadi. 

---

131 
Mulkka egalikning tasdiqlanishi. 
Buzg‗unchi biron bir 
ma‘lumotning egasi bо‗lishni talab qilish uchun boshqa birovning suv 
belgilaridan foydalanishi mumkin. Bunday holatlarning oldini olish 
uchun detektorning qо‗llanilishini cheklash kerak. Detektorga ega 
bо‗lmagan buzg‗unchining suv belgisini olib tashlay olmaydi, chunki bu 
oson ish emas. 
О‗zaro aloqani kuzatish. 
Bu turning mohiyati quyidagicha: 
ma‘lum ma‘lumotlarga tegishli suv belgisi nusxa kо‗chirish sonini qayd 
etib, har bir nusxani bittadan aniqlaydi. Misol uchun, har qanday 
ma‘lumot egasi har bir nusxada turli xil suv belgilarini qо‗yadi va agar 
ma‘lumotlar tarqalishi sodir bо‗lsa, aybdor kim ekanligini aniqlay oladi. 
Ma‘lumotlarni 
autentifikatsiya 
qilish. 
Ma‘lumotlarning 
haqiqiyligini himoya qilish uchun shifrlangan xabar mavjud bо‗lgan 
raqamli imzolardan foydalaniladi. Faqat mualliflik huquqi egasi bunday 
imzo yaratish uchun zarur kalitni biladi. Bunday imzolarning kamchiligi 
-ishlatilish vaqtida yо‗qolishdir. Keyin raqamli haqiqiyligi bо‗lmagan 
ish haqiqiylik sinovidan о‗ta olmaydi. Ushbu muammoni hal qilish 
tо‗g‗ridan-tо‗g‗ri suv belgisi himoyalovchi ma‘lumotlarga imzo 
qо‗yishdir. Bunday joylangan imzolar autentifikatsiya belgisi deb ataladi. 
Mualliflik huquqi egasi ma‘lumotni о‗zgartirsa, autentifikatsiya belgisi u 
bilan о‗zgartiriladi. Ushbu funksiya yordamida ma‘lumotni qanday qilib 
soxtalashtirishga urinayotganini aniqlash mumkin. Misol uchun, 
tadqiqotchilar bunday fikrni о‗rtaga tashladilar: agar tasvirni bloklarga 
bо‗lib, ularning har biriga alohida suv belgisiga joylansa, tasvirning 
qaysi fragmetlarni о‗zgartirilgan qaysilari о‗z holicha qolganini aniqlash 
mumkin.