S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

О‗rnatish
. Avval manzilni bog‗laydigan pochta qutisini belgilash 
kerak. Keyin kim ushbu pochta qutisidan foydalanishini topish lozim. 
Bu manzil egasini belgilaydi. Pochta qutisi joylashuvini о‗rnatish uchun 
tadqiqotchi asosiy domenni о‗rnatadi. Kо‗pgina hollarda quti bir xil 
serverda joylashgan. Boshqa hollarda, server о‗z parametrlarida 
kо‗rsatilgan boshqa serverga xat jо‗natadi. Har ikkala holatda, pochta 
qutisining о‗rnini aniqlash uchun ushbu sozlamalarni bilish talab etiladi. 
Bu serverga xizmat kо‗rsatuvchi provayder yordamini talab qiladi. 
Pochta qutisi joylashuvi kerakli server (serverlar) ning tekshiruv 
protokoli yoki ekspert xulosasi bilan hujjatlashtiriladi. Oxirgi chora 
sifatida provayder tomonidan tegishli sо‗rovga yozma javob olishni 
cheklab qо‗yish mumkin, ammo bu isbotlash usuli mukammal deb 
nomlana olmaydi. Quyidagilar pochta qutisi ma‘lum bir shaxs 
tomonidan ishlatilganligini tasdiqlovchi dalillar bо‗lishi mumkin: 

ushbu qutiga kirish uchun sozlamalarning ushbu shaxsning 
kompyuterida mavjudligi (parolni о‗z ichiga oladi); 

foydalanuvchi kompyuterida ushbu pochta manzilidan 
о‗tganlikni bildiruvchi, xizmat sarlavhalariga ega xatlarning mavjudligi; 

---

77 

pochta mavjud bо‗lgan serverda ushbu pochta qutisining 
muvaffaqiyatli ulanish va foydalanuvchi autentifikatsiyasi haqida 
ma‘lumot beruvchi loglarning mavjudligi; 

boshqa abonentlarida ushbu pochta qutisiga yuborilgan 
xabarlarga javob sifatida yozilgan xabarlar (asl xabar kо‗pincha javobda 
kо‗rsatiladi, shuningdek, xizmat sarlavhalarida oldingi xabarlarga 
havolalar mavjud bо‗ladi) mavjudligi. 
 
3.5.
Whois nima?
Hozirda Internet shu darajada yashirinki, siz suhbatdoshingiz devor 
orqasidagi dо‗stingiz bо‗lishi mumkinligini yoki sizning xotiningiz 
sizning sevimli forumingizdagi eng shiddatli raqibingiz bо‗lishini 
bilmasligingiz mumkin. Lekin har doim ham anonimlik maxfiy 
bо‗lmaydi. Internet-resurslarning egalarini ifodalovchi "