S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Veb-server loglarini tekshirish
. Veb-serverning jurnallarida 
qanday ma‘lumotlarni topish mumkin? Bunday ma‘lumotlarning 
tо‗plami veb-server turiga va uning sozlamalariga bog‗liq. Kо‗pincha 
loglar quyidagi ma‘lumotlarni о‗z ichiga oladi: 

mijoz IP-manzili; 

soat mintaqasini о‗z ichiga olgan sо‗rov vaqti; 

HTTP mijozi sо‗rov maydonlari 

autentifikatsiya mavjud bо‗lsa, foydalanuvchi identifikatori; 

sо‗ralgan veb-sahifaning URL manzili va uning individual 
elementlari (domen, yо‗l, parametr); 

haqiqiy IP (anonim bо‗lmagan proksi-server orqali kirishda) 

---

81 

mijozlar brauzer identifikatsiya stoli (til va operatsion tizimni 
о‗z ichiga oladi); 

havola qilish (referrer), ya‘ni bu sahifaga havola qilingan 
veb-sahifaning manzili; 

boshqa joylar tо‗g‗risidagi veb-server javobining mazmuni 
(MIME type); 

veb-server javob kodi (status code); 

veb-serverning javob hajmi (HTTP sarlavhasini tashqari); 

veb-sahifalarga kirish paytida sodir bо‗lgan xatolar. 
Loglarga ishonib bо‗ladimi? Veb-serverning loglarida qaysi 
ma‘lumotlar veb-serverga kirish imkoniyatiga ega bо‗lmasdan 
soxtalashtirilishi mumkin? 
Faqat HTTP sо‗rov joylari. Ushbu sо‗rov mijoz tomonida tо‗liq 
shakllanadi, shuning uchun agar istasa, tajovuzkor har qanday maydonni 
biron bir qiymat bilan kiritishi mumkin. 
Logda saqlangan IP-manzil ishonchli bо‗lishi mumkin. Tabiiyki, 
bu proksi-server yoki soks-serverining yoki boshqa vositachining IP-si 
bо‗lishi mumkin, boshqa joylar ham ishonchli bо‗lishi mumkin bо‗lgan 
veb-serverning ichki ma‘lumotlari (javob kodi, sahifa hajmi, va hokazo) 
bо‗lishi mumkin. 
Veb-serverning ma‘lumotlar loglarining tо‗g‗riligini tekshirish 
uchun, ular bir-biri bilan bir qatorda boshqa loglar bilan о‗zaro 
taqqoslanadi. Turli loglarni taqqoslashning foydaliligini namoyish qilib, 
amaliyotdan misol keltiraylik. Internet-kazinodagi axborot xavfsizligini 
ta‘minlash xizmatining xodimi, veb-serverning loglarini tahlil qilib, 
HTTP-sо‗rovining maydonlariga kо‗ra, о‗yinchilarning brauzeri rus 
tilini qо‗llab-quvvatlayotganini payqadi. Bunday holatda, IP manzil 
Koreya uchun berilgan. Koreys tili bо‗yicha yо‗riqnoma yо‗q edi. Bu 
shubha uyg‗otdi. Xodim boshqa hisobdan foydalanuvchi hisob raqamiga 
kirganida tekshirildi. Bu bitta IP bilan aniqlandi. Keyin u boshqa 
foydalanuvchilarning bir xil IP-ga kirishlarini tekshirdi. Bu koreysning 
IP-manzilini hech kim ishlatmagan. Ammo xavfsizlik xizmati xodimi 
tinchlanmadi va bir xil sozlamalardagi boshqa sо‗rovlar ushbu manzilga 
yetib kelganligini tekshiradi. Xuddi shu brauzerda 10dan ortiq hisob 
qaydnomasi qayd etilgan. Bu foydalanuvchilar turli davlatlarning IP 
manzillaridan kelib tushdi va mamlakat foydalanuvchi nomiga mos keldi. 
Biroq bu foydalanuvchilarning barchasi uchun (shu jumladan, rus tilini 
qо‗llab-quvvatlashni ham о‗z ichiga olgan) brauzer sozlamalari tо‗plami 

---

82 
katta shubha uyg‗otdi. Xodimning barcha shubhali foydalanuvchilarning 
faoliyat davrlarini taqqoslaganda, ular bir-biri bilan kesishmasligini va, 
shuningdek, bir-biriga qо‗shilishlarini kо‗rdilar. U turli mamlakatlardagi