S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Arxivlash. 
Ilgari
 
«zahira nusxalash» yoki «sovuq zahiralash» deb 
nomlanuvchi, ma‘lumotlar nusxalarini nusxalash va uzoq vaqtli saqlash 
yо‗qotishda qayta tiklash maqsadidagina qо‗llanilgan. 
Sо‗ngi paytlarda arxivlash boshqa maqsadlarda – bо‗lishi mumkin 
bо‗lgan yoki kelajakda aniqlanuvchi xavfsizlik insidentlarini tadqiq 
qilish uchun qо‗llanilmoqda. Ya‘ni ma‘lumotlar nusxalanishi «qimmatli, 
nozik ma‘lumotlarning yо‗qotilishi zarar keltiradi» degan tamoyilda 
emas, balki umuman boshqa tamoyilda amalga oshiriladi: buzg‗unchi 
harakatlarining izlari qolishi mumkin bо‗lgan ma‘lumot tashuvchilar va 
ma‘lumotlar nusxalanadi. Masalan, xizmat shaxsiy kompyuteriga 
nisbatan qayta tiklash maqsadlari uchun foydalanuvchi fayllar va uning 
alohida sozlanmalari arxivlanadi. Operatsion tizimlar va amaliy dasturlar 
zahira tarzida nusxalanmaydi, chunki distributivdan osongina qayta 
tiklanadi. Barcha zahira nusxalash fayl tizimi darajasida amalga 
oshiriladi. Insidentlarni tadqiq qilish maqsadlari uchun kompyuterning 
barcha qattiq diski nusxalanadi, yana fayl tizimi darajasida emas, balki 
disk kotrolleri darajasida, ya‘ni masofadagi va yashirish axborot kirishi 
uchun.
Zahira nusxasi insidentlarni tadqiq qilish uchun unchalik foydali 
emas. Aksincha, «insident» nusxasi virus hujumi yoki avariya vaziyatida 
qayta tiklash uchun tо‗g‗ri kelmaydi. Bu turli nusxalar hisoblanadi – 
ham texnik, ham maqsadli. Insidentlarni tadqiq qilish holatida arxivlash 
uchun vosita – bu maxsus kriminalistik vositadir.

---

21 
Kriminalistik fototasvir va videoyozuv. 
Hozirgi vaqtda tergovchining ish joyida nafaqat kompyuter balki, 
maxsus dasturiy ta‘minot, masalan, «Tergovchi AIJ» (AIJ – 
Avtomatlashtirilgan ish joyi) – tergov jarayonida kо‗plab axborot-
analitik vazifalarni yechish imkonini beruvchi dastlabki tergov 
jarayonini 
axborot 
nuqtai 
nazaridan 
qо‗llab-quvvatlashni 
avtomatlashtirishga mо‗ljallangan individual texnik va dasturiy vositalar 
kompleksi bо‗lishi nazarda tutiladi.
Yangi texnologiyalar tergovchilarga kriminalistik ahamiyatli 
axborot manbalarini taqdim etadi, masalan, keng tarqalgan videokuzatuv 
kameralari yoki mobil telefon GSM-lokalizatsiyalari. Biroq zamonaviy 
axborot texnologiyalarining imkoniyatlarini milliy kriminalistlar 
tomonidan 
qо‗llanilmaydigan 
yoki 
yetarlicha 
samarali 
qо‗llanilmaydigan soha mavjud. Bu soha – jinoyat izlarini vizual 
aniqlash.