S. Sofiyev hayot faoliyati xavfsizligi fanidan amaliy mashg’ulotlarini bajarish uchun

BELGILARI
. 
- Og’irlikni kamaytiradi . O’sishni sekinlashtiradi . Sut berish kamayadi . Bola 
tashlash xolatlari kuchayb ketadi
Va bu xayotda katta iqtisodiy yo’qotishga olib keladi . 
CHora ko’rish yo’llari. 
-Em xashakni suniy quritish kerak. 
-SHomollatish changni kamaytirish kerak. 
- Oziq ovqatlariga zararsizlangan oziq ovqat larni berish kerak. 
-Mollarni oziqa maxsulotlariga oziqa bob don maxsulotlaridan qo’shib berish
bilan chora tadbirlarni ko’rish mumkun.
5.Sanoat chiqindilarini materiyallar qurilish binolari va uskunalariga tasiri. 
Metallarning karoziyaga uchrashi nihoyatta katta iqtisodiy zarar 
keltiradi.Metalning karroziga uchrashi ni oldini olishga nixoyatda ko’p 
miqdorda sarif xarajat qilishga to’g’ri keladi. Atmosfera xovosining xar xil 
zararliklar bilan ifloslanishi karroziya efektini juda xam oshirib yuboradi. 
Atmosfera xovo tarkibida mavjud bo’lgan oltingugut diooksidi azo’t o’ksidi
va gidro xlorid xovodagi namlik bilan qo’shilib kislotalar xosil qilishi 
xisobiga po’lat konstruksiyalar va metal materiallarning korroziyaga 
uchrashini nihoyatda tezlashtirib yuboradi. Ular xosil qilgan kislotalar 
metallarga xam kimyoviy xam elektro kimyoviy korroziyalarni keltirib 
chiqaradi. Bu moddalar tasiridan muhofazalovchi vositasini vazifasini 
o’tayotgan rezina plastmassa va bo’yoq moddalarning ishlash muddatini 
keskin qisqartiradi bunga asosan havo tarkibida bo’lgan moddalardan azo’n
xlor azo’t oksidlari o’z xissasini qo’shadi. Atmosfera havosi tarkibidagi 
oltingugurt diooksidi po’lat va temir konstruksiyalarni korroziyaga uchrashini 
tezlashtiradi. Uning havodagi minimal miqdori xam korroziyani kuchaytirish
imkoniyatiga ega. Chunki temirning zanglagan yuzasining zanglash qismi 
havo tarkibidagi oltingugurt diooksidini ko’p miqdorining yutish 
imkoniyatiga ega bu xam undagi korroziya jaroyoni juda xam tezlashtirib 
yuborish imkoning beradi. Azot oksida atmosfera havosida nitrat kislatasi 
xosil qilinganligi sababli unig uncha katta bo’lmagan miqdorlari xam faqat 

---

48 
po’lat va temir konstiruksiyalarini emas balki mis va latin telfon kabellari 
elektro divigatellar konstruksiyalarini xam korroziyaga uchiratadi. Oltingugrt 
diooksidi bazi bir palimer materiyallari bilan to’g’ridan to’g’ri reaksiyaga
kirishishi yo’li bilan va foto sintez jarayonida birgalikda qatnashish yo’li bilan 
ularning buzilishiga olib keladi. Oltingugut diooksidi yog’li bo’qlarning 
qotishining sekinlashtiradi va bu oksidlanish polimetrlash jarayonining 
uzayishi hisobiga bo’ladi. Atmosfera havosi tarkibidagi qattiq chang zarralari 
agar ular suvda erish xususiyatiga ega emasi va kimyoviy aktiv moddalar 
qatoridan o’rin olmagan bo’lsa ularning qurilish konstiruksiyalari va metal 
kanistruksiyalar uchun ularning mutlaqo zarari yo’q. Bazi bir changlarning 
abrazev xususiyatga ega bo’lgan turlari aylanuvchi va xarakatlanuvchi 
qismlariga ega bo’lgan mashina mexanizm va uskunaga zararliy tasir 
ko’rsatish mumkun. Sanoat chiqindilarning bazi bir kompanetlari binolarni 
konstruksiya matiryallarni yemirish xususiyatiga ega. Agar yemirillayotgan 
bino tarixiy obida bo’lsa unda bu yemirilish qanchalik qimmatga 
tushayotganing boxolash mumkin. Bunday yemirilishning asosini qattiq 
chiqindilar tashkil qiladi. Masalan qattiq chiqindi tarkibida qurim va o’xshash 
yig’ilish xusisiyatiga ega bo’lgan moddalar bo’lsa unda bu qurilishlar ustida 
iflaslantiruvchi axlatlar to’planadi. Bazi bir kislatali tuz xosil qiluvchi
moddalar xam juda katta xavf tug’diradi. Ular qurilish matiryallari bilan 
reaksiyasiga kirishib suvda eriydigan moddalar xosil qilishi mumkun va bu 
bino ustki qismlari yemirilishga sabab bo’ladi. Binolarning yemirilishga 
oltingugurt diooksidi juda katta tasir ko’rsatadi. Uning tosh devorlari bilan 
muloqatida tosh tarkibidagi kalsiy karbanatning kalsiy sulfatga aylantiradi. 
Kalsiy sulfat xam suvda erimaydigan material bo’lsada uning reaksiyasi xajm 
o’zgarishi asosida borganligi sababli devorda yoriqlar xosil bo’lishi xisobiga 
devorlarning buzilib ketishga asos solingan bo’ladi. Xosil bo’lgan yoriqlarga 
suv kirish natijasida suvni muzlashi va uning kiyingi o’zgarishlari binoning 
umrining ancha qisqartirishga olib keladi. Bu esa uning tiklash va ishlatish 
vaqtida tuzatishlarga sariflanadigan sarif xarajatlarini ko’payib ketishiga 
sabab bo’ladi. Xuddi shunga o’xshash tartibda elektro kimyoviy usulda ishlov 
berilgan nikkel, xrom qatlamlarini parchalanishini ko’rsatish mumkin. Xuddi 
shu tartibda sanoat chiqindilari va uning bazi bir kampanentlaring bo’yoqlar 
va ularning pegmentlari bilan reyaksiyaga kirishish natijasida bo’yoqlarning 
umri qisqarishiga sabab bo’ladi. Atmosfera havosi tarkibidagi zararliy 
moddalarni bo’lishi metal konustruksiyalarini muxofazalash ishlarini 
qiyinlashtirib yuboradi chunki yuqori darajada zararlangan havoda bo’yoq 
ishlarini bajarish imkoniyati pasayib ketadi. Buning natijasida mashina va 
mexanizmlar ishlashidagi barqarorlik yo’qoladi va ularning ishlatish

---

49 
davridagi sarf xarajatlar tamirlash va tiklash ishlariga sarflanadigan xarajatlar 
bilan qo’shib xisoblaganda katta iqtisodiy yo’qotish bo’lganligini xisoblab 
chiqish mumkun.