S. R. Uraimov madaniyat nazariyasi va metodlari qo'llanma mundarija

TA’LIM JARAYONINING TUZILISHI VA UNING BOSQICHLARI XUSUSIYATLARI.
Alohida vosita harakatini o'rganish jarayoni ­quyidagi bosqichlardan (bosqichlardan) iborat:

1. 
   Boshlang'ich o'rganish, uning davomida ­umumiy ma'noda uning asosiy variantida harakatni bajarish qobiliyati shakllanadi.
   
2. 
   Chuqur o'rganish, buning natijasida ­kerakli aniqlik bilan harakatni bajarish qobiliyati rivojlanadi.
   
3. 
   Harakatni mustahkamlash va yanada takomillashtirish, bu vosita mahoratining paydo bo'lishi bilan bog'liq, shuningdek, uni turli sharoitlarda qo'llash qobiliyati.
   

Dastlabki o'rganish
Treningning bevosita maqsadi ­- umumiy ma'noda uning asosiy variantida vosita harakatini bajarish qobiliyatini shakllantirish. Talaba yangi harakatning asosiy texnikasini egallashi kerak. Ba'zi hollarda bunday ko'nikmalar, xususan, umumiy jismoniy tayyorgarlik jarayonida shakllansa va texnikani batafsil takomillashtirishsiz ko'nikmalarga aylantirilsa, mustaqil ahamiyatga ega bo'lishi mumkin. Boshqa hollarda, bu ko'nikmalar, ayniqsa, sportga xos bo'lgan harakatni bajarishni o'zlashtirish yo'lida boshlang'ich bosqich bo'lib xizmat qiladi...
Fazo va vaqtdagi harakatlarning noaniqligi, birinchidan, miya yarim korteksida asabiy jarayonlarning nurlanishi, ikkinchidan, ichki inhibisyonning etarli emasligi. Korteksning motor analizatorida asabiy jarayonlarning nurlanishi, ishda ishtirok etishi kerak bo'lgan funktsional vosita birliklari bilan bir qatorda , qo'zg'alishning ­nurlanish jarayoni tarqalgan markazlariga boshqalarning ham ishtirok etishiga olib keladi. . Tashqi tomondan, bu harakatlarning istalgan yo'nalish va amplitudalardan og'ishida namoyon bo'ladi ­. Murakkab harakat bu bosqichda faqat ­uning barcha bosqichlariga diqqat qaratilsagina amalga oshirilishi mumkin.
O'qitishning birinchi bosqichida boshlang'ich vosita mahoratini shakllantirishning ko'rsatilgan xususiyatlarini hisobga olgan holda quyidagi vazifalar qo'yiladi ­:
Harakat harakatining mohiyatini tushunish asosida uning yaxlit ko‘rinishini shakllantirish .­
Yangi harakatni o'zlashtirish uchun zarur bo'lgan elementlarga jalb qilinganlarning motor tajribasini to'ldirish .­
3. Butun harakatga erishing.
4. Keraksiz harakatlarni, mushaklarning ortiqcha ­kuchlanishini yo'q qiling.

Ushbu bosqichdagi o'qitish metodikasi ­didaktik tamoyillarni amalga oshirishda, ta'limning ushbu bosqichiga xos bo'lgan usul va usullardan foydalanishda bir qator xususiyatlarga ega.

Harakatni o'rganishning boshlang'ich momenti u bilan dastlabki ­tanishish bo'lib, harakatning ma'nosi va xususiyatlari haqida hikoya, uning texnikasi asoslarini ko'rsatish va qisqacha tushuntirish, shuningdek amaliy sinov orqali erishiladi.
Namoyish ikki jihatdan amalga oshiriladi. Birinchidan, harakat tabiiy, ehtimol mukammal ­tarzda ko'rsatiladi. Harakatning aniq, chiroyli ko'rsatilishi unga bo'lgan qiziqishni, uni o'zlashtirishga intilishni yanada kuchaytiradi. Ikkinchi jihat sof tarbiyaviy xarakterga ega bo‘lib, o‘rganilayotgan harakat texnikasi asoslarini o‘quvchilar idrokiga yetkazishga qaratilgan .­
Texnologiya asoslarini tushuntirish birinchi navbatda ­texnikaning aniq terminologik nomi va imkon qadar umumiy va qisqa bo'lishi kerak. uning qismlari. Ushbu bosqichda texnikani batafsil tushuntirish o'rinli emas, chunki yangi ma'lumotlarning ko'pligi tufayli o'quvchilar barcha tafsilotlarni ushlay olmaydilar va eslay olmaydilar, vosita harakatlarini to'liq tushunadilar. Harakatni to'liq anglash uni o'zlashtirish jarayonidagina erishiladi. Shuning uchun ongga ta'limning muayyan bosqichi xususiyatlariga mos keladigan darajada tayanish kerak. Harakat bilan tanishishni tugatgandan so'ng, ishtirokchilar uni bajarishga harakat qilishadi.
Tanishuv jarayonida ideomotor reaktsiyalarning roli juda muhim bo'lib, yangi vosita harakatiga kiradigan ham orttirilgan, ham tug'ma vosita avtomatizmlarini mobilizatsiya qilishga yordam beradi. Yangi motor harakati g'oyasi qanchalik to'liq va aniq bo'lsa, shunchalik tanish bo'ladi. unda talabaning motor tajribasining elementlari mavjud ­. Ong va faollik tamoyiliga amal qilgan holda, o'qituvchi, birinchi navbatda, o'quvchilar oldiga oqilona vosita vazifasini qo'yishi va ular tomonidan nima qilish kerakligini aniq tushunishga erishishi kerak; ikkinchidan, topshiriqni qanday bajarish kerakligi haqida fikr yaratish.
Harakatni dastlabki o'zlashtirish jarayonida o'rganishning ­vizualizatsiyasi uning asosiy bosqichlari haqida his-tuyg'ular va g'oyalarni yaratishga imkon beradigan turli xil usullar va usullar bilan ta'minlanadi. Bunga majoziy, ifodali tushuntirishlar orqali erishiladi.Harakatni dastlabki o`zlashtirishda to`g`ri yo`nalish, amplituda va tezlikni sezish hissini beruvchi va harakat harakatining qo`pol buzilishining oldini oladigan bevosita yordam katta ahamiyatga ega.
Dastlabki o'rganish bosqichida topshiriqning ­mavjudligi quyidagilar bilan belgilanadi: a) o'quvchilarning harakat tajribasining boyligi, b) o'rganilayotgan harakat tuzilishining murakkabligi, v) tuzilishning jismoniy imkoniyatlariga muvofiqligi. talabalar.
Ta'lim tezligi va boshlang'ich mahoratning sifati ko'p jihatdan ­o'quvchining motor tajribasi qanchalik boy ekanligiga bog'liq. Murakkab strukturaning motor harakati, uning yaxlit ko'rinishi yaratilgandan so'ng, uni qismlarga bo'lib, qismlarga ajratish usuli bilan amalda o'zlashtirishni boshlash tavsiya etiladi. Dastlabki mashg'ulotlar paytida, harakatning barcha bosqichlari jiddiy tuzatishlarni talab qilganda, bu vosita xatolarining birlashishiga olib keladi. Ikkinchidan, umuman harakatni takrorlash alohida qismlarni takrorlashdan ko'ra ko'proq jismoniy kuch va asab energiyasini sarflashni talab qiladi. Uchinchidan, shartli vosita reflekslarining murakkab tizimi, qoida tariqasida, uning asosi dastlab katta bo'lmagan qismlarda qurilgan bo'lsa, osonroq shakllanadi.
Qismlarni o'zlashtirishda muayyan ko'nikmalarni mustahkamlashdan qochish kerak ­, chunki qismlar yaxlit vosita harakatiga birlashtirilganda, bunday ko'nikmalar - "salbiy uzatish" mexanizmi orqali - harakatni keyingi o'zlashtirishga xalaqit beradi.
Trening davomida tor motorli vazifalarni belgilash ­bir vaqtning o'zida bir nechta vosita vazifalarini hal qilishga urinishdan ko'ra murakkab harakatning tafsilotlariga to'liqroq va samaraliroq e'tibor qaratishga imkon beradi. O'rganish uchun asosiy narsa - bu strukturaning, vosita harakatining o'quvchining jismoniy imkoniyatlariga mos kelishi. Agar o'quvchining harakatni to'g'ri bajarishi uchun kuch, tezlik, moslashuvchanlik va boshqa fazilatlarning rivojlanish darajasi aniq bo'lmasa, o'rganish ­tegishli jismoniy tayyorgarlik darajasiga erishilgunga qadar qoldirilishi kerak.
Harakatlardagi noaniqliklar va bajarishdagi xatolar ­yalpi va muhimdan kichikgacha ketma-ketlikda yo'q qilinishi kerak. va kamroq ahamiyatga ega. Tajriba shuni ko'rsatadiki, muayyan vosita harakatini o'rgatishda o'qituvchi har doim ikki turdagi xatolarga duch keladi: odatiy va atipik. Atipik xatolarning oldini olish va bartaraf etish ishtirokchilarning individual xususiyatlarini batafsil o'rganish bilan mumkin. Noaniqlik va noto'g'ri harakatlarning sabablarini aniq aniqlash kerak. Xatolar o'qitishning mantiqsiz metodologiyasi yoki o'quvchilar tomonidan topshiriqlarni etarli darajada aniq tushunmaslik yoki murakkab harakatning oldingi bosqichlarini noto'g'ri bajarish natijasida yuzaga keladi. Harakat ko'nikmalarini shakllantirish ko'p jihatdan o'quvchilarning yuqori asabiy faoliyatining tipologik xususiyatlariga bog'liq.
Birinchi bosqichda o'qitishni tashkil etishning muhim talablaridan biri nisbatan doimiy ­sharoitlarni saqlashdir: harakatning asosiy varianti va o'quv muhiti.
Birinchi bosqichda o'qitishning ­tizimli tabiati vazifani takrorlashning optimal sonini va ular orasidagi intervallar hajmini aniqlash zarurati bilan tavsiflanadi. Agar intervallar juda uzun bo'lsa, hislar izlari tekislanadi. Faqat juda murakkab tuzilishga ega va katta jismoniy kuch sarflash yoki shikastlanish xavfi bilan bog'liq harakatlarni o'rgatishda, harakatni ketma-ket bir necha marta takrorlashni talab qilmaslik kerak . Bir dars davomida yangi harakatlarning takrorlanish sonini aniqlashda ­shuni hisobga olish kerakki, yangi koordinatsion-kompleks vazifalar bilan asab markazlarining charchoqlari nisbatan tez sodir bo'ladi.