S. R. Matiyazova, G. D. Adilova

Sug‘urta dalolatnomasi
- sug‘urta hodisasi ro‘y berganda sug‘urta 
kompaniyasi tomonidan tuziladigan hujjat. Dalolatnomada mol-mulkning 

---

189 
zararlanish yoxud nobud bo‘lish sabablari, ko‘rilgan zarar miqdori va boshqa 
ko‘rsatkichlar bo‘ladi. Dalolatnomaga, zarur hollarda sug‘urta hodisasi va mol-
mulkning zararlanganligini tasdiqlovchi tegishli tashkilotlarning (yong‘inga qarshi 
kurash, davlat avtomobil nazorati, qishloq xo‘jaligi, veterinariya xizmati va 
boshqalar) yozma xulosasi ilova etiladi. Xalqaro sug‘urta munosabatlarida sug‘urta 
dalolatnomasini adjaster tuzadi va mohiyatan avariya sertifikatiga yaqinlashadi. 
Sug‘urta zaxiralari
– sug‘urta summalarini to‘lashni kafolatlash maqsadida 
sug‘urta kompaniyalari tashkil etgan fondlar. Agar, ma’lum bir vaqtda sug‘urta 
qoplamalarini to‘lash uchun joriy sug‘urta mukofotlari yetmasa, sug‘urta 
kompaniyasi zaxira fondlaridan foydalanishi mumkin. Sug‘urta zaxiralariga 
quyidagilar kiradi: hayotni sug‘urtasi bo‘yicha zaxira fondlari, ro‘y bergan, ammo 
arz qilmagan zararlarni qoplash zaxiralari va boshqalar. Ushbu zaxira fondlarining 
mablag‘lari vaqtincha bo‘sh bo‘lgani uchun investitsiya maqsadlarida 
foydalanilishi mumkin. Buning natijasida sug‘urta kompaniyasi qo‘shimcha 
daromad oladi. 
Sug‘urta yig‘imi
- Jismoniy shaxsning yo‘lovchilarning majburiy sug‘urta 
bo‘yicha bir marta to‘lanadigan sug‘urta mukofoti. Odatda, sug‘urta yig‘imi yo‘l 
haqi tarkibida bo‘ladi va chiptada sug‘urta yig‘imi «kiritilgan» degan so‘z bo‘ladi. 
Sug‘urta kompaniyasi
- sug‘urta shartnomasini tuzish va unga xizmat qilishni 
amalga oshiruvchi, sug‘urtalanuvchi bilan huquqiy munosabatda bo‘luvchi yuridik 
shaxs. U o‘z Nizomi asosida faoliyat yurituvchi mustaqil xo‘jalik subyektidir. 
Tegishli iqtisodiy muhitda faoliyat yurituvchi sug‘urta kompaniyalarining 
yig‘indisi sug‘urta tuzimini tashkil etadi. Sug‘urta kompaniyalari bajaradigan 
sug‘urta operatsiyalariga ko‘ra, ular universal va ixtisoslashgan bo‘ladi. Ustav 
kapitali miqdori hamda kelib tushgan sug‘urta mukofotlari hajmiga muvofiq, 
sug‘urta kompaniyalarini yirik, o‘rta va kichik guruxlarga bo‘lish mumkin.