S. R. Matiyazova, G. D. Adilova

Riskni baholash
- risk parametrlarini xarakterlovchi barcha riskli holatlarni 
natura va qiymat ko‘rinishida tahlil etish. Eng ahamiyatli belgisiga qarab tegishli 
risklar guruhi ajratilgan hamda u riskni baholash mezoni hisoblanadi. Masalan, 
shaxsiy sug‘urta shartnomasini tuzishda insonning yoshiga e’tibor beriladi. 
Sug‘urta shartnomasi tuzilgan momentdan, sug‘urtalanuvchining o‘limiga yoki 
nogiron bo‘lib qolishiga olib keluvchi xavfli kasalliklarni aniqlash maqsadida 
mijoz qo‘shimcha ravishda dastlabki tibbiy tekshiruvdan o‘tkazilishi mumkin. 
Sug‘urta kompaniyalarida riskni baholash ishini syurveyerlar amalga oshiradi. U 
sug‘urta obyekti bilan jiddiy tanishadi, har tomonlama tahlil etadi. Tahlil 
natijalariga muvofiq sug‘urtalanuvchi bilan sug‘urtaviy huquqiy munosabatlarga 
kirishishini maqsadga muvofiqligi to‘g‘risida sug‘urta kompaniyasiga yozma 
xulosa beradi. 
Siyosiy risk
- davlat organlarining xatti-harakati yoxud uyushgan shaxslar 
guruhining siyosiy talab bo‘yicha chiqishi natijasida vujudga keladigan xavf. 
Siyosiy riskkga urush harakatlari, siyosiy hokimiyatning yoki tuzumning 
o‘zgarishi, qonun xujjatlaridagi o‘zgarishlar, fuqarolarning ommaviy chiqishlari va 

---

188 
ish tashlashlari, milliylashtirish, konfiskatsiya kiradi. Siyosiy risk ro‘y bergan 
vaqtda sug‘urta kompaniyasi javobgarlikdan ozod bo‘ladi. Chunki siyosiy risklar, 
faqat, davlatga qarashli maxsus sug‘urta kompaniyalari tomonidan sug‘urtalanishi 
mumkin. 
Sug‘urta
 -
yuridik yoki jismoniy shaxslar to‘laydigan sug‘urta mukofotlaridan 
shakllantiriladigan pul fondlari hisobidan muayyan voqea (sug‘urta hodisasi) yuz 
berganda ushbu shaxslarga sug‘urta shartnomasiga muvofiq sug‘urta tovonini 
(sug‘urta pulini) to‘lash yo‘li bilan ularning manfaatlarini himoya qilish. 
Har xil noxush hodisalar ro‘y berishi natijasida ko‘rilgan zararni qoplash 
hamda fuqorolarning hayotida tegishli sug‘urta hodisalari ro‘y berganda ularga 
moddiy yordam ko‘rsatish maqsadida tashkil etiladigan va undan foydalanish bilan 
bog‘liq (maqsadli pul fondlari) iqtisodiy munosabatlar yig‘indisi. O‘tkazish 
shartiga qarab, sug‘urta majburiy va ixtiyoriy bo‘ladi. Obyektiga ko‘ra, mulkiy, 
shaxsiy va javobgarlik sug‘urtasiga bo‘linadi. Sug‘urtaning asosini risk tashkil 
etadi. Sug‘urta - bu riskni taqsimlash usulidir. 
Sug‘urta agenti
- sug‘urtalovchining nomidan va topshirig‘iga binoan 
sug‘urta shartnomasining tuzilishi va ijro etilishini tashkil qilish bo‘yicha faoliyat 
yurituvchi yuridik yoki jismoniy shaxs. 
Sug‘urta bahosi
- sug‘urtalash maqsadida aniqlanadigan mol-mulkning 
qiymati. Amaliyotda mol-mulklar haqiqiy qiymati, bozor qiymati va boshqa 
qiymatlar vositasida baholanadi. Zarur hollarda sug‘urta bahosini to‘g‘ri hisoblash 
uchun malakali ekspertlar jalb etiladi. Sug‘urta bahosi to‘g‘risidagi haqiqiy 
ma’lumot ta’rif stavkasi va sug‘urta mukofoti miqdorini aniqlashda muhim 
ahamiyatga ega. Amaldagi qonunchilikka binoan, sug‘urta summasi mol-mulkning 
sug‘urta bahosidan oshib ketmasligi zarur. 
Sug‘urta bozori
- sug‘urta himoya (sug‘urta xizmati) oldi-sottisi amalga 
oshiriladigan va unga talab va taklif shakillanadigan iqtisodiy pullik 
munosabatlarni ayrim sohasi.