S. P. Allayorov

 
Nazorat savollari va topshiriqlari
1.
Fayllar den nimaga aytiladi? 
2.
Xotirada fayllar joylashish tartibi
3.
Fayllarni boshqarish tizimlari deb nimaga tushuniladi? 
4.
FAT, NTFS fayl tizimi va ular oʻrtasidagi farqlar. 
5.
HPFS fayl tizimi 
 
Mustaqil ish topshiriqlari 
1.
Windows operatsion tizimining grafik imkoniyatlari 
2.
Hotirada fayllarni joylashuvi 
3.
FAT va NTFS fayl tizimining vazifalari 
2.4. Axborot tizimlarining xayotiy yoki yashash sikli va uning modellari 
Tayanch soʻzlar
. Axborot tizimlarini yaratish, tizimni bekor qilish, holat, 
jarayon, kaskadli, spiralli, hayotiylik davri va h.k. 
Har qanday axborot ma’lum hayotiylik davriga ega. Quyida axborotni 
hayotiylik davri toʻgʻrisida mulohazalar keltiriladi. 

---

90 
Axborot tizimlarini yaratish haqidagi gʻoya paydo boʻlgandan toki tizimni 
bekor qilish yoki tugallash (faolyatini) jarayon va bosqichlarini oʻz ichiga oladi 
muddatni axborot tizimining yashash yoki hayotiy tsikli deyiladi. Har qanday 
axborot ma’lum hayotiylik davriga ega. Quyida axborotni hayotiylik davri sxemasi 
keltirilgan: 
Avtomatlashtirilgan axborot tizimining xayotiy stikli. Avtomatlashtirilgan 
axborot tizimini yaratish, rivojlantirish moxiyati vaqtga nisbatan «xayotiy stikl» 
kabi iqtisodiy kategoriyani aks ettiradi. Ya’ni, uning yaratilishi to undan 
foydalanishni toʻxtatishgacha boʻlgan oraliqdagi xayot stiklini anglatadi. AAT 
ning xayot stiklida quyidagi bosqichlar ajralib turadi:
1. Loyha oldi bosqichi (rejalashtirish va talablar taxliy-tizimli tahlil). Mavjud 
boshqaruv tizimini, birinchi galda axborot tizimini tadqiq va tahlil etish, 
yaratiladigan AAT ga nisbatan qoʻyiladigan talablarni belgilash, texnik-iqtisodiy 
asos (TIA) va texnik vazifalarni AAT ishlab chiqishni rasmiylashtirish.
2. Texnik loyihalashtirish (mantiqiy loyixalashtirish). Ta’riflangan talablarga 
muvofiq avtomatlashtiriladigan funkstiyalar tarkibini (funkstional arxitektura) va 
ta’minlovchi kenja tizim tarkibini (tizimli arxitektura) ishlab chiqish, AAT ning 
texnik loyhasini rasmiylashtirish.
3. Qoʻllanma loyixalashtirish (jismoniy loyixalashtirish). Dasturlarni ishlab chiqish 
va tizim, ma’lumotlarni qayta ishlashning texnologik jarayonini ishlab chiqish, 
xodimlar uchun qoʻllanma yoʻriqnomalarni yaratish, qoʻllanma loyhani 
rasmiylashtirish.
4. Tadbiq etish .(testlash, tajriba ekspluatastiyasi). AAT kenja tizimlarini kompleks 
tuzatish, xodimni kitish, AAT ni bosqichma-bosqich joroy etish, ekspluatastiyaga 
topshirish.
5. 
Ekspluatastiya 
(kuzatib 
krish, 
modernizastiyalashtirish). 
Kundalik 
ekspluatastiya, dasturiy va texnik vositalar, shuningdek butun loyixani kuzatib 
boorish. 

---

91 
AAT ning ishi toʻgʻrisida statistik ma’lumotlar yigʻish, xato va 
kamchiliklarni toʻgʻrilash, AATni modernizastiyalashga nisbatan talablarni 
rasmiylashtirish va uni bajarish.
Axborot tizimining xayotiy stikli interaktiv mazmun kasb etadi: xayotiy 
stiklning amalga oshirilgan bosqichlari vaqti-vaqti bilan yangi talablar va tashqi 
muxitgtacha oʻzgarishlarga muvofiq qaytarilib turiladi. Xayot stiklining xar bir 
bosqichi va pallasida navbatdagi qarorlar uchun asos sanaluvchi texnik qarorlar va 
xujjatlar toʻplami shakllanadi. Axborotning hayotiy davri strukturasi quyidagi 2.2-
rasmda keltirilgan.