S. P. Allayorov

 
2.1-rasm. Har xil alomatga koʻra AT klassifikatsiyasi 
Qoʻllash sohasiga qarab klassifikatsiyalash. Axborot tizimlarni qoʻllash 
sohasiga qarab (2.1-rasmga qarang): tashkiliy boshqaruvchi, texnologik 
jarayonlarni boshqaruvchi, avtomatlashtirilgan loyihalovchi, integralllashgan 
(korporativ) turlariga boʻlish mumkin. 

---

78 
Axborot tizimlarini joriy etganda nimani kutish mumkin? Axborot
tizimlarni joriy etishda quyidagilarga erishish mumkin: 
•
matematik usullar va intellektual tizimlarni qoʻllash hisobiga, boshqaruv 
masalalarning eng ratsional echimlarini topish; 
•
xodimlarni murakkab hisob-kitoblardan, avtomatlashtirish evaziga, ozod 
etish; 
•
ma’lumot aniqligini ta’minlash; 
•
berilgan ma’lumotlarni qogʻozga emas, magnit disk va lentalarda saqlash; 
•
firmadagi hujjat-almashinuv tizimlarini va ma’lumot oqimlarining 
tuzilmalarini mukammallashtirish; 
•
maxsulotlarni ishlab chiqarish va xizmat koʻrsatishdagi xarajatlarni 
kamaytirish; 
•
iste’molchilarga unikal boʻlgan xizmat turlarini yoʻlga qoʻyish; 
•
yangi iqtisodiy munosabatlarni izlab toppish; 
•
har xil xizmat koʻrsatish va arzonlashtirish hisobiga xaridorlar va 
sotuvchilarni firmaga jalb etish. 
Axborot tizimda boshqaruv tuzilmasinning roli. Har qanday tashkilotda 
axborot tizimlarni yaratish va foydalanish quyidagi masalalarni echimiga 
qaratilgan.
 
•
Axborot tizimning tuzilmasi, uning funktsional vazifasi, tashkilot oldiga 
qoʻyilgan maqsadga mos kelishi; 
•
Axborot tizim odamlar tomonidan nazorat etilishi, ularga tushunarli boʻlishi 
va undan asosiy sotsial hamda etik printsiplarga asosan foydalanishlari 
lozim; 
•
Aniq, himoyalangan tuzilmalangan va oʻz vaqtida ishlab chiqarilgan 
ma’lumot. 
Tashkilot boshqaruvining tuzilmasi. Boshqaruv deganda- tashkiliy, rejaviy, 
hisob-kitob, tahlil, nazorat, ragʻbatlantirish, qaror qabul qilish kabi 
funktsiyalarni bajarish sharti ostida, qoʻyilgan maqsadga erishishni ta’minlash 

---

79 
tushuniladi. Boshqaruv tuzilmasini odatda uchta darajaga boʻlishadi: 
operatsion (quyi), funktsional (taktik) va strategik.
Tashkilot tarkibi. Tashkilot tarkibi - bu har xil darajali malakaga va 
boshqaruv darajasiga ega boʻlgan xodimlar (oddiy namunaviy ishlov berish 
amallarni bajaruvchi sekretarlardan tortib to strategik qaror qabul qiluvchi 
mutaxassis va menedjerlargacha)
Tashkilotning boshqa elementlari. Tashkilotdagi standart protseduralar – bu 
har xil holatlarda topshiriqni bajarish uchun aniqlangan qoidalar. Har qanday 
tashkilotning submadaniyati – bu harakat turlari, printsiplari, tasavvurlar 
majmuasi. Bularning ichida eng muhimi – axborot madaniyati hisoblanadi. Bu esa 
oʻz navbatida axborot tizimda oʻz aksini topishi lozim. Umuman, tashkilotning 
strategiyasi, qoidalari, protseduralari va axborot tizimning apparat dasturiy 
telekommunikatsiya qismlari orasida oʻzaro bogʻliqlik mavjud.