S. P. Allayorov

3.1-rasm. Internet tarmogʻi tuzilmasi.
Internet alohida kompyuterlar oʻrtasida aloqa oʻrnatibgina qolmay, balki 
kompyuterlar guruhini oʻzaro birlashtirish imkonini ham beradi. Agar bironbir 
mahalliy tarmoq bevosita internetga ulangan boʻlsa, u holda mazkur tarmoqning 
har bir ishchi stantsiyasi (kompyuteri) Internet xizmatlaridan foydalanish mumkin. 
Shuningdek, Internet tarmogʻiga mustaqil ravishda ulangan kompyuterlar ham 
mavjud boʻlib, ularni xost kompyuterlar (host – asosiy hisoblash mashinasi) deb 
atashadi. Tarmoqqa ulangan har bir kompyuter oʻz manziliga ega va u yordamida 
dunyoning istalgan nuqtasidagi istalgan foydalanuvchi bilan muloqot qila olishi 
mumkin. 
Internet tarmogʻining tuzilishi. Internet oʻz - oʻzini shakllantiruvchi va 
boshqaruvchi murakkab tizim boʻlib, asosan uchta tarkibiy qismdan tashkil 
topgan: 
−
texnik; 
−
dasturiy; 
−
information. 
Internet tarmogʻining texnik ta’minoti har xil turdagi kompyuterlar, aloqa 
kanallari (telefon, sun’iy yoʻldosh, shisha tolali va boshqa turdagi tarmoq 
kanallari) hamda tarmoqning texnik vositalari majmuidan tashkil topgan. 
Internet tarmogʻining dasturiy ta’minoti (tarkibiy qismi) tarmoqka ulangan 
xilma-xil kompyuterlar va tarmoq vositalarini yagona standart asosida (yagona 
tilda) ishlashni ta’minlovchi dasturlar. 

---

118 
Internet tarmogʻining information ta’minoti Internet tarmogʻida mavjud 
boʻlgan turli elektron hujjatlar, grafik rasm, audio yozuv, video tasvir, veb-sayt 
va hokazo koʻrinishdagi axborotlar majmuasidan tashkil topgan. 
Internetning ikkita asosiy vazifasi boʻlib, buning birinchisi axborot makoni 
boʻlsa, ikkinchisi esa kommunikatsion vositasidir. 
Internetga bogʻlanish. Internet tarmogʻiga ulanish ajratilgan aloqa kanali 
(optik 
tola, 
sun’iy 
yoʻldosh 
aloqasi, 
radiokanal, 
ajratilgan 
kommutatsiyalanmaydigan telefon liniyasi) boʻyicha doimiy ulanish, shuningdek 
kommutatsiyalanadigan, ya’ni uzib-ulanadigan ulanish (Dial-ur access, Dial-ur) 
koʻrinishida amalga oshiriladi. 
Internetga ulanish tartibi. 
Internet ulanishning eng koʻp tarqalgan ikki usuli mavjud: 
Dial-up – telefon liniyasi orqali telefon raqamini terib ulanish 
ADSL 
– telefon liniyasi orqali ma’lumotlarni tezkor uzatish 
(foydalanuvchiga <9 Mbit/s, undan 640kbit/s, masofa <5,5 km)