S. M. Masharipov X. S. Tadjiyeva tibbiy kimyodan amaliy mashg’ulotlar uchun darslik

p-Elementlar anionlarinlng sifat reaksiyalari
Cl- anioniga sifat reaksiyasi. Xlorid ioni xlorid kislotaning qoldig'i bo'lib, u rangsiz aniondir. Analitik reaksiyalarni o'rganishda NaCl, KCl eritmalaridan foydalaniladi.
8-tajriba. Kumush nitrat bilan sifat reaksiyasi
Kumush nitrat AgNO₃ xlorid ioni bilan oq amorf cho'kma kumush xlorid AgCl ni hosil qiladi:
KCl + AgNO₃ = ↓AgCl + KNO₃
Ag⁺ + Cl^- = ↓AgCI
Cho'kma NH₄OH, (NH₄)₂CO₃ va nitrat kislotada eriydi. Cho'kmaning erish reaksiyasini yozing. Tajribani bajarish uchun 4-5 tomchi AgNO₃ eritmasidan olib, unga 5—6 tomchi KCI eritmasidan qo'shiladi. Hosil bo'lgan oq amorf cho'kmaga bir necha tomchi NH₄OH qo'shilganda cho'kma eriydi.
Bu reaksiya Cl^- ioni uchun xarakterlidir. Laboratoriya-klinik tahlilda shu usuldan qon va siydikdagi Cl^- ionini aniqlashda foydalaniladi.
9-tajriba. Kuchli oksidlovchilar bilan sifat reaksiyasi
Kuchli oksidlovchi (KMnO₄, MnO₂ va boshqalar) xlorid ionini molekular xlorgacha oksidlaydi:
KCI + KMnO₄ + H₂SO₄ = MnSO₄ + K₂SO₄ + Cl₂ +4H20
Reaksiya tenglamasini elektron balans usulida tenglang.
Tajribani bajarish uchun 4-5 tomchi KCl eritmasiga 8-10 tomchi KMnO₄ va 1-2 tomchi konsentrlangan H₂SO₄ qo'shiladi. Aralashma suv hammomida qizdiriladi. Airalayotgan molekular xlor yashil rangi bilan, spetsifik hidi orqali va probirka ustiga qo'yilgan yodkraxmal qog'ozining ko'karishi orqali aniqlanadi.
Br^- anioniga sifat reaksiyasi. Br^- ioni rangsiz bo'lib, uning reaksiyalarini o'rganishda KBr yoki NaBr eritmalaridan foydalaniladi.
10-tajriba. Xlorli suv bilan sifat reksiyasi
Xlorli suv (suvda eritilgan Cl₂ eritmasi) bromid ionini erkin bromgacha oksidlaydi:
2NaBr + Cl₂ = 2NaCl + Br₂
2Br^- + C1₂ = Br₂ + 2Cl^-
Tajribani bajarish uchun 4-5 tomchi NaBr eritmasiga 4-5 tomchi benzol va bir nechta tomchi xlorli suv qo'shiladi. Probirka chayqatilgandan so'ng benzol qavat, erkin brom airalishi natijasida unga xos bo'lgan sariq yoki qo'ng'ir-qizil rangga bo'yaladi. Bu hodisa eritmada brom borligini bildiradi.
I^- anioniga sifat reaksiyasi. Yodid anioni rangsiz bo'lib, CI^- ioni va Br^- ioniga nisbatan yengil oksidlanadi, Reaksiyani o'tkazish uchun KI yoki NaI eritmalaridan foy­dalaniladi.