S. M. Masharipov X. S. Tadjiyeva tibbiy kimyodan amaliy mashg’ulotlar uchun darslik

5-tajriba. Zollarni dializ usuli bilan tozalash. Yarim o'tkazgich membranadan tayyorlangan kolloid xaltachaga issiq Fe(OH)₃ zolidan quying. Xaltachani shisha tayoqchaga osib qo'yib, qaynoq distillangan suvli stakanga tushirib qo'ying. Yuqori harorat bu jarayonni tezlatadi. 10—15 daqiqa o'tgandan keyin AgNO₃ eritmasi yordamida suvda xlor ionlari borligini ko'ring. Suvning rangiga qarab Fe(OH)₃ milsellalarning membrana orqali o'tgan-o'tmaganligini aniqlang.
6-tajriba. Zol zaryadining ishorasini aniqlash. Adsorbentda zolnmg adsoibsiyalanishi sirt zaryadining ishorasiga bog'liq bo'ladi. Zol va sirtning zaryadi bir xil bo'lsa, adsorbsiya qiyinroq, zaryadi har xil bo'lsa, adsorbsiya oson boradi. Filtr qog'ozning kapillyarlari suvda manfiy zaryadlangan bo'ladi. Sirt tarangligi kuchlari hisobiga kapillyarlar bo'ylab ko'tarilgan suvdagi zaryadlangan zarrachalar manfiy bo'lsa, ular suv bilan birga ko'tarilib qog'ozni bo'yavdi. Zarrachalar musbat zaryadlangan bo'lsa, ular adsorbsiyalanib qog'ozda deyarli ko'tarilmaydi, mitsella zaryadi­ning ishorasini aniqlash uchun 5 ml atrofidagi rangli zolni kichkina stakanga quyib eritmaga, shtativda qotirilgan tayoqchaga o'rnatilgan, filtr qog'oz varag’i tushiriladi va 20 daqiqadan so'ng qog'ozni olib zolning zaryadi aniqlanadi,
7-tajriba. Zollarning yorug'likni tarqatish xususiyatini kuzatish. Zolni devorlari parallel bo'lgan kyuvetaga qo'ying. Kyuveta orqali yorug'lik nuri o'tkazing va yon tomonidan yorug'lik tarqalishini (Tindal-Faradey konusini) kuzating. Shu bilan bir vaqtda bu tajribani suv bilan o'tkazing. Eritmalarda yorug'lik tarqalishini solishtiring.
Nazorat savollari:
1.Dispers sistemalar deb nimaga aytiladi?
2.Dispers sistemalarning disperslik daraiasi va dispers faza bilan dispersion muhit bo'yicha turlanisliiui ta'riflang.
3.Liofob va liofil zollar deb nimaga aytiladi?
4.Dispers sistemalarning olinish usullarini sanab bering.
5.As₂S₃ zolining mitsella tuzilishini yozing.
6.Panet-Fayans qoidasini izohlang.
7.Kolloid sistemalarni tozalash usullarini sanab bering.
8.Peptizatsiya usulini sharhlab bering.
9. Koagulyatsiyaning mexanizmini sharhlab bering.
10. O'zaro koagulyatsiyaga ta'rif bering.
11."Berlin lazuri" zolining mitsella tuzilishini FeCl₃ ortiqchaligida yozing.
12."Berlin lazuri" zolining mitsella tuzilishini K₄[Fc(CN)₆]ortiqchaligida yozing.