S h. T. T o’qsonov, B. S. U m arov, S. D. A yrapetyan, G. A

Chiziqli-funksional tarkibda asosiy boshqaruv 
- chiziqli boshqaruv b o ’lib 
hisoblanadi. H am ma boshqaruv bosqichlarida va uchastkalam i m ustaqil boshqarishda 
chiziqli rahbarlar tayinlanadi. Ularga ishlab chiqarish x o ’jalik faoliyatini yakkaboshcliilik 
tam oyillariga k o ’ra boshqarish huquqi berilgan b o ’lib, ular olingan natijalarga to ’liq 
javob beradilar.
Boshqaruvnig chiziqli-funksional tarkib sharoitida ishlaydigan rahbarlarga m alakali 
yordam k o ’rsatish uchun funksional va idoraviy tashkilotlar tashkil etiladi. Bu 
tashkilotlam ing vazifasi boshqaruv qarorlarini tayyorlash ham da rahbarlarga m alakali 
yordam berishdan iborat b o ’ladi.
M azkur tarkibning kam chiliklari:
- chiziqli va funksional xodim lar o ’rtasida kelishm ovchilikiar paydo b o ’ladi;
- tadbirkorga funksional xodim lar faoliyatini m uvofiqlashtirish qiyinroq kechadi.
Dasturli-maqsadli tarkib. 
Hozirgi zamon korxonalari faoliyatidagi k o ’pgina
m uam m olam i hal etish gorizontal b o ’yicha kelishib olish va m uvofiqlashtirishni talab 
etadi. M asalan, korxona yangi xil m ahsulot ishlab chiqarishga k o ’chadigan b o ’Isa:
- m ateriallam i sarflashning yangi m e’yorini ishlab chiqish;
- m ehnat m e’yorlarini qayta k o ’rib chiqish;
- turli kasbdagi ishchilam i tayyorlash va qayta tayyorlash;
- yangi m ateriallarga ehtiyojni aniqlash;
- etkazib beruvchilar bilan aloqa o ’m atish;
- yangi texnologiyalam i jo riy etish va hokazolar talab qilinadi.
Yuqoridagi vazifalarni turli xizm at b o ’linm alari bajaradi, ular bajaradigan ishlarning 
mazmuni va m uddatlarini kelishib olishi, ishlab chiqarishning k o ’pgina elem entlarini 
tutashtirishi lozim. Goho funksional xizm atlar o ’rtasidagi aloqalarda buzilish vujudga
59

---

keladi, x izm atlar esa b ahs va m unozaralar bilan am alga oshiriladi. C hiziqli-tarkib rahbari 
esa k o ’p sonli b o ’lin m alar ishini m uvofiqlashtirishga ju d a qiynaladi.
B u m uam m olarni yangi tashkiliy boshqaruv tarkiblarini tuzish y o ’li bilan, aniqrogi, 
chiziqli-funksional boshqaruv tarkiblariga tuzatishlar kiritish y o ’li bilan hal etiladi. 
B unday tarkib dasturli-m aqsadli tarkib, deb ataladi. Boshqaruvning dasturli-m aqsadli 
tarkibi quyidagi ikki k o 'rin ish d a b o ’ladi: loyiha b o ’yicha va m ahsulotga k o ’ra boshqaruv.