S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova



Download 5,92 Mb.
Pdf ko'rish
bet111/305
Sana26.01.2022
Hajmi5,92 Mb.
#411997
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   305
Bog'liq
Iqtisodiy sotsiologiya S. E. Xolmuratov 2005

paternalizm
 (qashshoqlar,  kuchsiziarga yordam berish,  himoya qilish,  lekin 
qandaydir hukmronlikka bo‘ysunishiga  tayyorgarlik);
• 
indmdualism  -
  (har  kim  o ‘zi  uchun  tamoyiliga  yo'naltirish,  moddiy 
m ablagiam i  q o ig a  kiritish  uchun  eng  kuchli  kurash  formalarini joriy  qilish, 
o ‘zi uchun to iiq  m as’uliyat g‘oyasiga am al qilish).
Fikrlar  guruhi,  xilma-xilligi,  ulardan  foydalanishi  bugungi  bozor  iqtisodi 
sharoitida psixologik holatlam i yanada chuqurroq o ‘rganishni talab qiladi.
Ijtimoiy  —  iqtisodiy  masalalar  b o ‘yicha  jam oatchilik  fikri  ommaviy  yoki 
juda  sodda  bo iish i  mumkin,  bu  fikrlar  bir-biridan  bir  qator  tavsiflar,  ba’zi 
tom onlari  bilan  farqlanadi.  Bu  fikrlaming  qay  darajada  ochiqligi,  yopiqligi, 
doimiyligi  yoki  qisqaligi,  q at’iyligi,  m a’Iumotlarga  boyligi,  faolligi,  bir joyda 
turib qolishi singari qator sifatlarga ega ekanligi bilan bir-biridan  farq qilinadi. 
G uruhlar  iqtisodiy  m afkurasining  m uam m olari,  fikrlar  yig in disi  o'zining 
o ‘m iga  qarab  ju d a  m uhim dir,  ayniqsa  fikrlar  guruhi  hayotga  o ‘z  ta ’siri'ni
104


ko'rsatadi,  ya’ni  buni  turli  vaziyatlarda  m a’lum  bir  qarorlar  qabul  qilishda 
ko‘rish  mumkin.
Ijtimoiy-iqtisodiy hayotda jamoatchilikning fikri  nafaqat sinflar o ‘rtasidagi 
ziddiyatlar  sharoitida,  balki  juda  ko'plab  vaziyatlarda  katta  ahamiyatga  ega, 
ayniqsa,  boshqaruvchilar  va  boshqariluvchilar,  ya’ni  ishchilar,  shuningdek 
oddiy  inson  sifatida  har  bir  ishchining  xulq-atvori  bilan  bog'liq  o ‘zaro 
munosabatlar katta ahamiyatga ega.
Ijtimoiy  identifikatsiya.
Bu tushuncha sotsiologiyada alohida olingan bir individlami yoki individlar 
yig‘indisini  bildiradi.
Ijtimoiy  identifikatsiyaning  quyidagi  turlari  mavjud:
a)  o ‘z -o ‘zini  identifikatsiya  qilish,  (ya’ni  odam lar  o ‘zlarini  m a’lum  bir 
guruhlarga bo'ladilar);
b)  o ‘zaro  identifikatsiya  qilish  (odamlar  o'zlarini  emas,  balki  bir-birlarini 
qaysidir  guruhlarga  bo‘lib  chiqadilar);
v)  obyektiv  identifikatsiya,  (odamlarni  obyektiv  sabablarga  ko‘ra  bir  kishi 
m a’lum   bir guruhlarga  b o iib   chiqadi.)
Sotsiologik  tadqiqotlar  shuni  ko‘rsatadiki,  obyektiv,  o'zaro  va  o‘z-o‘zini 
identifikatsiya qilish bir-biriga to ‘g‘ri kelmaydi.
Ijtim oiy   identifikatsiya  k o ‘p  ho llard a  m ulkchilik,  d aro m ad   singari 
munosabatlarda yuzaga keladi.
Sotsiologik tadqiqotlarni olib borishjarayonida quyidagilar belgilab o'tilgan:
Birinchidan,  turli  sabablarga  ko‘ra odam lar  o'zlarini  ko‘proq  yoki kamroq 
t a ’minlanganlar  qatoriga  qo‘shadilar,  haqiqatda  esa  ular  kamtarlik  qilibmi, 
yoki o ‘zlarini tutib olgunga qadar o ‘zlarining daromadlarini ko‘pincha kamaytirib 
yoki  ko'paytirib  hisoblaydilar.  Xuddi  shuningdek,  odam lar  bir-birlarining 
daromadlarini  ham  o ‘zlaricha  baholab  oladilar.
Ikkinchidan,  mulk,  daromad  munosabatlarida odamlar ko‘pincha  o‘zlarini 
o ‘ rtacha qatorida deb hisoblaydilar, o ‘zlarini o ‘rta sinf kishilari qatoriga mansub 
deb hisoblaydilar, bunday m unosabatlar esa ko‘pincha neytral va qulay bo‘lgan 
m unosabatlardir.  Bunday  holatlar  ayniqsa,  o ‘z  daromadlari  bo'yicha  eng 
yuqorida bo ‘lgan o‘rta sinflarga mosdir.
Chet  ellik tadqiqotlar bu  m a’noda o ‘ziga hos  ikki xil psixologik guruhlarga 
ajratadilar:
a)  odam lar  jam iyatda  o ‘zlarining  m ol-m ulklari  ozligidan  jud a  hijolat 
b o ‘ladilar,  qanday  bo'Im asin  yuqori  sinflarga  q o ‘shilish,  ular  darajasiga 
ko‘tarilishni  hayotlarining  mazmuniga  aylantirib  yuboradilar;
b)  odam lar jamiyatda  insonlam ing  mulk  statusiga  befarq  qaraydilar,  ya’ni 
qashshoq holdagi ishchilar o ‘zlarining holatlarini bir baxtsizlik deb  qaraydilar, 
boylaming  yashash  tarzi,  holatini  esa  baxt  deb  qaraydilar,  lekin  ko‘pchilik
105


iqtisodiy baquw at boiganlar o‘zlarini baxtli deb hisoblamaydilar, o ‘z navbatida 
ular  ham  qashshoq.  Iqtisodiy  nochor  bo‘lgan  odam lar  holatini  baxtsizlik  deb 
qaramaydilar;  odamlarning  mulk-daromad  munosabatlari  tengsizlikka befarq, 
«xotiijam-immosabatlari ularning hayotda  eng to ‘g‘ri pozitsiyasi deb biladilar, 
o'zlarining  eng  sodda,  eng  m a’qul  falsafalari,  psixologiyalari  deb  qaraydilar.
Qisqacha  xulosalar
Ushbu  mavzuda  ijtimoiy-iqtisodiy  stmktura,  daromadlaming  shakllanishi  va 
jamoatchilik  fikrini  shakllanishi  bo‘yicha  tushunchalar  ko‘rib  o‘tilgan.  Ijtimoiy- 
iqtisodiy  guruhlar  mehnat  va  qo‘shitncha  daromadlaming  bo'linishiga  qarab  bir 
qator belgilami o‘z ichiga oladi.  Ish bilan band bo‘lganlar va ishsizlar turli mehnat 
kasb  turlari  vakillari,  mulkdorlar  va  mulk  egasi  bo‘lmaganlar  belgilarni  yuzaga 
keltiradi.
Bundan  tashqari  odamlarni  fikr-mulohazalarini  inobatga  olish,  sotsiologik 
tadqiqotlar o'tkazishda jamoatchilik fikrini o ‘rganish kabi masalalar yetarli darajada 
yoritib  o‘tilgan.
Nazorat  va  muhokama  uchuu  savollar
1.  Ijtimoiy-iqtisodiy struktura deb nimaga aytiladi?
2.  Jamoat va jamoatchilik flkri tushunchasini ta’riflab bering.
3.  Aholi  daromadlarining  turlarini  ayting.
4.  Iste’mol  savati  nima?
5.  Oziq-ovqat  savati  nima?
6.  Ijtimoiy-iqtisodiy  guruhlar  deganda  nimani  tushunasiz?
7.
  Boylik va qashshoqlikka  doir ijtimoiy qamshlar deb  nimaga aytiladi?
8

Ijtimoiy  fikrlar  deb  nimaga  aytiladi?
9.  Ijtimoiy  omillar  deganda  nimani  tushunasiz?
10.  Ijtimoiy diskriminatsiya nima?
11. Guruhlar  birdamligi  deganda  nimani  tushunasiz?
12.  Daromadlaming  manbalarini  tushuntirib  bering.
13.  Daromadlar  boiinishining  ijtimoiy  ko‘rinishlarini  ta ’riflab  bering.
Tavsiya  etilgan  adabiyotlar  ro ‘yxati
1.  Узбекистан  Республикаси  Президентининг  2005  йил  14  июндаги 
“ Б о зо р   и с л о х о тл ар и н и   ч у к у р л аш ти р и ш   ва  и к т и с о д и ё т н и   я н а д а  
эркиилаштириш  со^асидаги  устувор  йуналишлар  амалга  оширшшшини 
жадаллаштириш  чора-тадбирлар  т^грисида”ги  Ф армони.  “Халк  сузи” 
газетаси,  2005  йил  15  июн.
2.  Николаева И.П.  Ресурсы инноваций.  -М.: «ЮНИТИ». 2003.
3. Сычёв К.В.,  Панченко Т.Г.,  Панченко A.JI. Человековедение как метод 
кадровой  политики.  -М.:  2001.
4.  Базаров Т.Ю. Управление персоналом.  -М.:  2002.
106


5.Волгина  H.A.  Одегова  Ю.Г.  Экономика  труда  (Социально  трудовые 
отношение).  -М.:  2002.
Internet  saytlari

Download 5,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   305




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish