S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

Mehnat ziddiyatlarini hal qilishning quyidagi shakllari mavjud:
1) Tashkiliy-mehnat tartibini qaytadan tashkil qilish, o'zgartirishlar kiritish, 
ziddiyatlarning oldini olish, tornonlarning munosabatlarida ziddiyatlami keltirib 
chiqarmaslik uchun kurashni to‘xtatish.
2) M a’lumotlar berib turish, ijtimoiy-psixologik boshqaruvni yo’lga qo‘yish, 
ziddiyatda bo‘lgan tomonlar ongiga ta’sir etish, ziddiyatlarga xolisona nazar bilan 
qarashga erishish, har bir vaziyat, holatlarda tinchlik, murosa qilishning yaxshi 
samara berishi, qulay tomonlarini targ’ib qilish.
3) Transform atsiya, y a’ni murakkab ziddiyatli holatlardan m unozara, 
muhokama qilishga olib chiqish.
4) Ziddiyatli holatdan chalg‘itish, ya’ni ziddiyatda bo‘lgan tornonlarning 
diqqatini boshqa muammolarga qaratish, yoki ular munosabatidagi ijobiy tomonlarga 
e’tibomi jalb etish, yoki ulaming faoliyatini umumiy bo'lgan biror muammoga 
yo'naltirish, bu esa tornonlarning birlashishga olib keladi.
5) Umumiy tashkiliy-mehnat munosabatlarida xodimlami boshqa ish joylariga
115

---

o'tkazish, boshqa bo‘limlarga o ‘tkazish, xodimlami almashtirish.
6) Ziddiyatlami tan olmaslik, ya’ni tushunib, anglab turib ziddiyatlarga e’tibor 
bermaslik, bu bilan ularning o‘z-o‘zidan hal b o iib ketishini nazarda tutish, yana 
bir tomoni shundan iboratki, hadeb ziddiyatlarga e ’tibor beraverib, ulami tobora 
chuqurlashtirib yubormaslik.
7) Yuqoridan turib hal qilish, ya’ni ma’muriyat tomonidan sanksiyalar berish, 
har ikkala tomonlar uchun ham tegishli choralar ko‘riladi.
8) Konferi yo‘liga amal qilish, ya’ni ko‘pchilikning foydasini ko'zlagan holda 
ziddiyatlarning echimini topish, ijtimoiy munosabatlar jihatidan kuchli boigan 
tomonlaming manfaatlarini qoniqtirish.
Mehnat ziddiyatlarini hal qilish ko‘p jihatdan unga aloqador individlar va 
guruhlaming xulq-atvoriga, o‘ziga xoslik tomonlariga bogiiq.
Ziddiyatli vaziyatlarda xulq-atvor bilan bog'liq quyidagi voqealar, holatlar 
yuzaga kelishi mumkin:
1) Ziddiyatlarga dramatik tus berib yuborish, tomonlarning talablari, e’tirozlarini 
kuchaytirib yuborish va natijada ularning echimining hal bo'lishi juda qiyin boiadi.
2) Ziddiyatlarga, ulami hal qilishni maqsad qilib olish, ziddiyatlami o‘yinga 
aylantirib yuborish, o‘z pozitsiyasini tamoyilga aylantirib yuborish, yon berishga 
o‘z qadrini, g‘ururini erga urilganday qarash.
3) Ziddiyatlami ekspluatatsiya qilish ya’ni ulardan foydalanish, qaysidir 
maqsadlami amalga oshirish, yuqori natijalarga erishish uchun shart-sharoit sifatida 
ziddiyatlardan foydalanish.
Yuqorida keltirilgan mehnat ziddiyatlari nazariyasi umumiy hisoblanadi. U 
ma’lum uchta yo'nalishda ishlab chiqilishi mumkin:
1. Xodimlar va mehnat guruhlari o‘rtasidagi ziddiyatlar.
2. Xodimlar va m a’muriyat o‘rtasidagi ziddiyatlar.
3. Umuman, tashkilot va tashqi ijtimoiy-iqtisodiy muhit o‘rtasidagi ziddiyatlar.