S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

1. 
Mehnatni asoslash ehtiyojlarga suyanadi. 
Agar birorta ehtiyoj qaysidir 
sabablarga ko‘ra qondirilmasa, bu shart-sharoitlarda ulami almashtirish mumkin, 
shuning bilan ehtiyojning qondirilishiga erishish lozim, bundan tashqari bu ishonarii 
eng ratsional qondiruvchi variant ham hisoblanadi.
Masalan, xizmat doirasida o‘sish borasidagi orzular amalga oshmay qolsa, 
xodim oylik maoshini qaytadan o‘ylab koiadi. Oylik maoslii qoniqtirmagan hollarda
84

---

esa xodim jam oa hurmatiga sazovor boiishga intiladi, nimalardandir ishning 
mazmun-mohiyatini qidiradi, agar bu ham amalga oshmay qolsa, ishga ijobiy 
yondashadi, har qanday sharoitda ham xodim o‘z oldiga tamoyil qo'yadi, ya’ni 
«agar ishlash kerak boisa, bekoiga ishlamaslik kerak, nima uchundir Lshlash kerak
boiadi».
2.
Guruhlar va individlar mehnatini asoslashning real mexanizmlaridan yana
biri — asoslashni o‘zgartirishdir — bu ehtiyojlarni qondirish dcmak.
Odamdagi ehtiyojlar insonning maqsadi, xohishi sifatida o'rganiladi, ya’ni 
odamlar ularni doimo amalga oshirib borishlari zarur. Insonning ehtiyojlari 
haqiqatdan ham doimiydir, lekin ulaming qondirilishi uchun m aiu m bir vaqt 
kerak. Shu nuqtai nazardan aytish mumkinki, qandaydir ehtiyoj allaqachon 
qondirilgan, umuman olganda qondirilgan, hozircha qondirilgan, to iig ic h a
qondirilgan, m aium bir vaqtgacha qondirilgan boiadi. Ehtiyojlaming vaqtinchalik 
qondirilishi asoslashga ta ’sir qiladi.
Ehtiyojlarni qondirishning umumiy m antigi quyidagilardan iborat:
Agar ehtiyoj qondirilgan boisa, u endi asos, sabab b o ia olmaydi. Shuning 
uchun inson hayotida mehnatni asoslashning o'zgarishlarini kuzatib borish, ularni 
0
‘rganish zarur, uning erishgan yutuqlarini kuzatib borish kerak, masalan, agar 
u turar joy muammosini hal qilgan boisa, o‘zi istagan pul-m ablagiam i ishlab 
topgan boisa, yuqori oylik maosh oluvchi xodimlar safiga qo'shilgan boisa vazifa, 
lavozimi ko‘tarilgan boisa, bulaming barchasini kuzatib borish zarur boiadi.
Turli xil vaziyatlarda ehtiyojlaming qondirilishi va ulaming mehnatni asoslashga 
ta’sirida bir narsani hisobga olish kerak, ya’ni erishilgan yutuqlar ikki turga boiinadi.
Ba’zi bir yutuqlar batamom qoiga kiritiladi, ba’zilarida esa doimiy faollik, 
nazorat zarur boiadi, ya’ni bu yutuqni qoida ushlab qolish uchun doimiy harakatda 
boiishga to‘g‘ri keladi, aks holda esa ularni qoidan chiqarib yuborish mumkin.