S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

oshirishga, qonunbuzarlikka, mehnat jamoasida og ‘ma xulq-atvorga ham undaydi.
ijtimoiy-iqtisodiy hayotimizda individual holatlar va vaziyatlaming ijtimoiy-iqtisodiy
tahlili o ‘ta muhimdir.
4. Insonlaming mehnat xulq-atvori sezilarli darajada, iste’m ol bozorining holatiga
b o g iiq d ir , y a ’ni m eh natga haq t o ia s h n in g ob yek tiv sh art-sh aroitlari va
imkoniyatlariga b ogiiq . Yalpi tanqislik va daromadlarning qadrsizlanishi sharoitida
ommaviy, guruhiy va individual muammolar kelib chiqadi. Insonlaming mehnatga
b o ig a n munosabatiga, ulaming iste’mol bozorini baholashining ta’sirini aholi va
mehnat jamoalarida o'tkazilgan sotsiologik so‘rovlar tasdiqlaydi.
5. M a’lum obyektiv va subyektiv sabablarga ko‘ra shunday vaziyatlar yuzaga
143

---

kelishi mumkinki, bunda m a’lum ishchi uchun rag‘batlantiruvchi ta’sir b o iib
faqat juda ham yuqori mehnat haqi xizmat qiladi, ya’ni uning mehnatga munosabati
«haqiqiy pullarni haqiqiy mehnatda ishlab topish mumkinmi?» degan savolga bergan
javobiga b og iiq b oiad i. Real tadqiqotlarga muvofiq, bunday savol ko‘pchilik uchunt
dolzarbdir.
6. Insonning mehnatga munosabatidagi iste’m ol m otivi mehnatni ijtimoiy
taqqoslanishiga asoslanishi mumkin. Masalan, ba’zilar «men ishlayapmanu, lekin
m ahsulot yo‘q, demak boshqalar ishlamayapti» degan fikr yuritadilar. Bunday
fikr yuritishlar ham xususiy holatlar, hamda in sonlam ing ijtim oiy-iq tisodiy
vaziyatlarga b o ig a n keng munosabatlari natijasi b o iish i mumkin.
7. Mehnat haqi mehnatga joriy, shaxsiy iste’m olni qondirish, jamg‘aim a yoki
xususiy tadbirkorlikka invistitsiya qilish shartlari sifatida rag'bat bo‘lishi mumkin.
iqtisodiy-sotsiologik nuqtai nazardan daromadni ushbu turlaming qay biriga ko'proq