|
Lyu o'rganish, boshqa tomondan - o'rganish vositasi (Yu.M. Kolyagin, E.I. La-
Shchenko, M.I. Moreau, K.I. Neshkov, A.M. Pyshkalo, N.K. Ruzin va boshqalar). Shu sababli matnli topshiriqlarning funksiyalarini aniqlashda ikkala tomonni ham hisobga olish kerak.
Chuqurroq tahlil qilish uchun bu jihatlarning har birini alohida-alohida aks ettiruvchi vazifalarni, garchi real o‘quv jarayonida ular bir-biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lsa-da, o‘rganish maqsadga muvofiqdir. Darhaqiqat, matnli masala, masalan, qo‘shishga nisbatan ko‘paytirishning distributiv qonunini (yig‘indini songa ko‘paytirish qoidasi), agar o‘quvchi hal qilishning ikki xil usulini topa olmasa, o‘quvchilarning o‘rganishiga hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi. bu muammo, tengligi tegishli qonunni aks ettiruvchi kompozitsion iboralarga olib keladi. Ushbu qonunni o'zlashtirishga topshiriqning ta'siri, hatto talaba ifoda shaklida yechim topa olmagan taqdirda ham, ko'rib chiqilayotgan qonunning qo'llanilishi uning ma'nosini topishni osonlashtiradigan nolga teng bo'ladi. Demak, masalalarni o‘quv quroli sifatida qo‘llash uchun o‘quvchilar ularni yecha olishlari kerak.
Chunki, birinchi navbatda, bizni matnli muammolarni hal qilishni o'rganish, keyin esa o'qitishni konkretlashtirish masalalari qiziqtiradi.
33
boshlang'ich maktabda matematikani o'qitishda vazifalardan foydalanishning bu tomoni uchun funktsiyalar.
So'z masalalarini maxsus o'rganish funktsiyasi, vazifalarning o'quv maqsadlari sifatidagi rolini aks ettiruvchi, o'quvchilarning matn muammolarini hal qilish qobiliyatini shakllantirish funktsiyasidir.
Muammoni hal qilish ko'nikmalarining ikki turi haqida gapirish mumkin: ma'lum turdagi muammolarni hal qilish qobiliyati haqida va muammolarni hal qilishning umumiy qobiliyati haqida, bu talabalar tomonidan ba'zi umumiy usullarni o'zlashtirishdan iborat. Bizni ikkinchisiga ko'proq qiziqtiramiz, chunki muammolarni hal qilishning umumiy qobiliyatini o'zlashtirish muayyan turdagi muammolarni hal qilish qobiliyatini o'z ichiga oladi, garchi u ular bilan cheklanmagan bo'lsa ham. Bolalarga muammolarni hal qilish qobiliyatini o'rgatishda (bizni qiziqtiradigan jihatda) matnli topshiriqlarning o'ziga xos funktsiyalarini aniqlash uchun ushbu mahoratda bunday tarkibiy qismlarni ajratib ko'rsatish kerak, ularni o'zlashtirish allaqachon bolalarning bevosita ta'lim maqsadiga aylanishi mumkin. talabaning topshiriq ustidagi ishi, ya'ni. ushbu tushunchaning mazmuni va ko'lamini aniqlang.
"Muammolarni hal qila olish" nimani anglatishi haqidagi savol ko'plab metodologlar va psixologlar tomonidan ko'rib chiqildi. USTIDA. Menchinskaya va M.I. Moreau [71, p. 129] muammolarni hal qilish qobiliyatini talabalar tomonidan bir qator qoidalarga ega bo'lish, "bilimni talabalar o'zlarining amaliy tajribasida egallashlari kerak" deb ta'riflagan. Ushbu qoidalar ro'yxati uchta asosiy qoidadan iborat: “1. Muammoning shartlarini umuman o'rganmaguningizcha, hisoblashni boshlamang.…2. Qiyin masalani yechish, turli usullardan foydalanish…3. Yechishni tugatgandan so'ng, muammoning savoliga qayting, bu savolga to'liq javob bera olasizmi yoki yo'qligini tekshiring.
M.I. Moro va A.M. Pyshkalo muammolarni hal qilish qobiliyati deb ataladi, bu bir qator soddalarini o'z ichiga oladi: ma'lum va noma'lumni ajratib olish, kerakli va ma'lumotlar o'rtasida aloqa o'rnatish va boshqalar. [76, b. 125]
Yu.M. Kolyagin [45, p. 125] masalalarni yechish qobiliyatini quyidagicha tavsiflaydi: "Masalalarni yechish qobiliyati faol matematik bilimlarni (va tegishli maxsus ko'nikma va ko'nikmalarni), bilimlarni qo'llash tajribasini va ma'lum bir shakllangan xususiyatlar to'plamini o'z ichiga olgan murakkab kompleksni tashkil qiladi. fikrlash,…muammolarni hal qilish jarayonida namoyon bo'ladi. Muallif tafakkurning shunday o'n bitta xususiyati («fikrlash qobiliyatlari») ro'yxatini beradi, ular ancha umumlashtirilgan.
L.M. Fridman [117, b. 61], “maktabdagi ta’lim muammolari” ni yechish faoliyatini o‘rganar ekan (o‘quv jarayonida qo‘llaniladigan vazifalar, LE komponenti emas), unda to‘rt bosqichni belgilaydi: 1. Muammoning holatini tahlil qilish.
Muammoni hal qilish rejasini qidiring. 3. Topilgan rejani amalga oshirish
34
yechimlar va olingan natija muammoning talablariga javob berishini isbotlash. 4. Topilgan yechimni muhokama qilish. Muallif ochib beradi
har bir bosqichda hal qiluvchi faoliyatning mazmuni, "muammoni hal qilish uchun me'yoriy faoliyat" ni qurish. (O'sha yerda)
Muammolarni hal qilish bosqichlarini taqsimlash va har bir bosqichda faoliyatni keyingi tahlil qilish orqali muammolarni hal qilish bo'yicha faoliyatni tahlil qilishga yondashuv eng konstruktiv hisoblanadi. Darhaqiqat, yechimning har bir bosqichi o'zining aniq maqsadi bilan belgilanadi, bu muammoni hal qilishdagi barcha faoliyatni har bir bosqichni yakunlashning mumkin bo'lgan usullari nuqtai nazaridan tahlil qilish imkonini beradi. Va bu, o'z navbatida, har bir bosqichda bolalarni o'rgatish uchun foydali bo'lgan harakat usullarini ta'kidlash uchun allaqachon asos bo'ladi.
Bunday yondashuv, ayniqsa, muammolarni hal qilish qobiliyatini metodik tahlil qilishda maqsadga muvofiqdir. Bu maqsadga muvofiqligini, hech bo'lmaganda, muammoni hal qilish jarayonining bosqichlarga bo'linishi umumiy qabul qilinganligi bilan tasdiqlanishi mumkin. Bosqichlar soni va ularning mazmuni barcha mualliflar uchun taxminan bir xil bo'lib, bu hal qiluvchi bosqichning faoliyatida tegishli bosqichlar mavjudligining ob'ektiv xususiyatidan dalolat beradi. Bundan tashqari, metodologiya har bir bosqichda faoliyat usullari (usullari) haqida juda keng bilimlarni to'pladi, bu esa talabalar tomonidan ongli ravishda assimilyatsiya qilish uchun asosiylarini ajratib ko'rsatish imkoniyatini yaratadi.
Yuqorida aytilganlarga asoslanib, biz muammolarni hal qilish qobiliyatining quyidagi ishchi ta'rifini shakllantirishimiz mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
