S. Ashirboev, I. Azimov O’zbek tilining tarixiy grammatikasi



Download 1,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet57/67
Sana30.04.2022
Hajmi1,4 Mb.
#599340
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   67
Bog'liq
тарихий грамматика

 
(HSHA 83). 
 
Bir mahal:
Xah bir mahalda birav uchun aytg’an, xah biravnың ruq’asыg’a 
javab yыbarg’an
(HPM 82).

Andыn sөңrә: 
Sabzavarda qaza mansabыnы aңa bergәndүrlәr, andыn sөңrә 
Isfarayыnda qazi bolg’andur
(MN 58).

Muddatidurkim:
Vә Kirman viloyatida hukumat qыldы vә muddatidurkim, 
padshah eshigidә amarat devanыda muhr basadur
(MN 184).
 
Ushbu misolda 
voqealarning ketma-ket ro’y berishi predikatlar orqali ham shakllangan. Birinchi 
denotatning predikati o’tgan zamon fe’l shakli bilan ifodalangan bo’lsa, keyingi 
denotatning predikati hozirgi-kelasi zamon fe’l shakli bilan ifodalangan.
3. 
Sabab-natija mazmuni ifodalangan

Sabab-natija munosabati haqida gapirar ekan, G’.Abdurahmonov bunday 
munosabatning yuzaga kelishida faqat bog’lovchilar emas, balki sodda gaplar 
tarkibidagi ayrim bo’laklarning semantikasi rol o’ynashini ta’kidlaydi 
(Abdurahmonov G’., 1958, 73).
Misollarga murojaat qilaylik: 
«Minjohun-najot» qasidasыda hidayat 
tariyqыn tүzүb-men vә zalalat ahlыg’a najat shahrahыn kөrgүzүb-men 
(ML 
124).
Ushbu misolda 
Hidoyat tariyqi – najot shohrohi
so’z birikmasi oppozitiv 
munosabatni yuzaga keltirmoqda. 
Hidoyat tariyqi
 
so’z birikmasining semantikasi 
najot shohrohi
 
orqali izohlanmoqda. 
Hidoyat tariyqi
 
leksik birikmasining 
mazmuni 
to’g’ri yo’lga etaklash yo’li yoki qoidasi 
demakdir.
 
Najot shohrohi esa 
najotning katta yo’lidir. Hidoyat tariyqi – najot shohrohi 
izohlovchi-izohlanmish 
munosabati orqali sabab-natija mazmuni kelib chiqqan. Demak, zalolat ahli 
uchun najot yo’li bu hidoyat tariyqidir, ya’ni uni o’rganish, undan ogoh bo’lish. 
Zalolat ahli hidoyat tariyqini o’rganish orqaligina to’g’ri yo’lga chiqish mumkin.
Ma’lumki, hozirgi o’zbek tilida 
ammo
 
grammatik shaklining o’zaro zid 
bo’lgan sodda gaplarni bir-biriga bog’lashi tilshunoslar tomonidan e’tirof etilgan. 
Lekin eski o’zbek tilida bu shakl bir-biriga zid bo’lmagan sodda gaplar tarkibida 
ham qo’llanadi. 
Va
 
shakli esa zidlov munosabatli qo’shma gaplar tarkibida ham 
kelgan. Bunday holatlar ham mazkur shakllarning sodda gaplarni bog’lashda 
asosiy vosita ekanligiga shubha uyg’otadi.
Ammo

Download 1,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   67




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish