S. A. Salixov «patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanidan Darslik toshkent – 2010

Polyarimetriya metodi
ba’zi moddalarning nur tebratishlari metodini 
o’zgartirish qobiliyatiga asoslangan. Kolorimetriya moddaning nurini o’ziga tanlab 
singdirish qobiliyatiga asoslangan tekshirilayotgan va standart eritma rangining 
intensivligini bir-biriga taqqoslashga asoslangan analiz
kolorimetrik analiz
deb 
ataladi.
Lyuminisstent usuli
esa ko’pchilik moddalar ultrabinafsha nurlari bilan 
yoritilganda o’zlaridan qorong’uda ko’rinadigan va har xil rangdor tusga ega 
bo’lgan nur chiqarishiga asoslangan. Modda tarkibining o’zgarishi uning nur 
sochish xususiyatiga ta’sir qiladi va shunday qilib ayrim hollarda mahsulot 
buzilganini aniqlash mumkin.
Tekshirishning ximiyaviy usullari
oziq-ovqat mahsulotlari sifatida 
ximiyaviy usullari bilan tekshirish asosan shu mahsulotlarning tarkibiy qismlari va 
xususiyatlari standartlar hamda VTU (vaqtinchalik texnik shartlari - vremennoe 
222

---

texnicheskoe usloviya ) talablariga to’g’ri kelish-kelmasligini aniqlash uchun 
o’tkaziladi. Odatda ximiyaviy tekshirish usullari standartlarda ko’rsatilgan bo’ladi.
Mahsulot tarkibidagi quruq moddalarni yog’ bilan suvning prostent 
miqdorini ko’rsatuvchi son o’rtasidagi farqni hisoblash orqali aniqlanadi. Ayrim 
hollarda quruq modda emas, yog’’sizlangan quruq modda miqdori aniqlanadi. 
Bunda quruq modda miqdorini ko’rsatadigan sondan yog’’ning prostent miqdori 
olinadi.
Mahsulot tarkibidagi yog’ miqdorini
Sokslet usuli
bilan tekshirishda 
moddani maxsus apparatda oltingugurt efiri bilan ishlash natijasida aniqlanadi. 
Hosil bo’lgan efir yog’ eritmasdan haydab chiqariladi va yog’ning og’irligi tarzida 
tortish yoki moddaning oltingugurt efiri bilan ishlashgacha bo’lgan og’irligidan 
ishlab chiqilgandan keyingi og’irligini ayirish yo’li bilan aniqlanadi.
Mahsulot tarkibidagi shakarlarni
yodometrik usul
bilan aniqlash. Iodni 
qandning ishqorli muhitida undagi aldegid gruppasini (glyukoza, maltoza, sut 
qandi) miqdorini oksidlash xususiyatiga asoslangan.
Eritmadagi qand miqdorini aniqlashda