S. A. Salixov «patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanidan Darslik toshkent – 2010

Atamalari va nomlari:
1.
Umumiy atamalar:
Orastalik sopol buyumlari oq loy va ma’danlar qorishmasidan tayyorlangan, 
yuqori haroratda kuydirilgan, suv ishtirokida iflosliklarni shimib va yuvib yuborish 
yo’li bilan orastalik va ro’zg’oriy ehtiyojlarga mo’ljallangan, sirlangan buyum.
1.
Buyum yuzalari atamalari:
Ko’rinadigan yuza - buyumning foydalanishga o’rnatilgan holidagi old va 
yon tomonlardan ko’rinadigan yuzasi;
Montajlanadigan yuza - buyumning yig’ish va mahkamlashga mo’ljallangan 
yuzasi;
Zeblanishi - buyumning ko’rinadigan yuzalariga bir rang yoki bir necha 
rangdagi suratlar tushirilishi;
Ishga yaroqliligi - buyumning foydalanish muddati davomida o’ziga 
yuklatilgan vazifani bajara olish qobiliyati.
3. Orastalik sopol buyumlari nuqson atamalari:
Sovuqda yorilish buyumlar kuydirilganidan so’ng, sovutish chog’ida, tashqi 
mehanik ta’sirlardan holi ravishda ko’rishi sabobli sirlari va toshiga darz ketish 
hollari;
Asosiy rang jilosi - buyum yuzasi buyog’ining ranglik jihatdan oshiq va kam 
to’yinishiga binoan farqlanishi;
Xiralanish - yaltirok sirning tovlanishidagi xiralik yoki umuman 
tovlanmasligi;
Tomchi - asosiy rangdan farqlanuvi ko’lami 1 mm boshqa rang maydoni;
Oqma - oqim shaklidagi sirning bir joylarda qalinlashishi xollari.
215

---

Siyqa - sir bilan qoplanmagan joy. Sirning qavariqlanishi - sir yuzasidagi 
silliqlanmaydigan bir to’p ko’pikchalar.
Shoxcha - 1 mm hajmidagi ranglardagi xira. Qavariq sirning yoki sopol 
moddasining katta bo’lmagan hajmdagi shishi.
Yopiq darz - sir bilan qoplangan yoriq.
Ochiq darz - sir bilan qoplanmagan yoriq.
Sirlanmagan siniq - sirlanmagan buyumning mexaniq shikasti.
Chiqiqlar - buyum yuzalaridan oshiqcha chiqqan sirlangan yoki sirlanmagan 
begona moddalar.
Yorilgan joy - buyum yuzida begona moddaning yonib yoki erib ketishi 
natijasida xosil bo’ladigan chuqurchalar.