S. A. Salixov «patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanidan Darslik toshkent – 2010

Elektr texnika buyumlarini sertifikatlashtirish buyicha MEK xalqaro 
tizimi.
Elektr texnika buyumlari sertifikatlashtirish xalqaro tiziimning bunyod 
qilinishi Yevropa va Amerika firmalari o’rtasida bozordagi raqobat tashabbusi 
bilan yuz bergan. 1960 yillarda Yevropalik raqobatchilar Amerikaliklardan himoya 
qilish uchun SENELEK doirasida Yevropa Ittifoqi va EAST mamlakatlari azolari 
uchun yopiq hududiy tizim sifatida SVSS elektr texnika buyumlari hududiy 
sertifikatlashtirish tizimini tuzilgan.
Elektr texnika buyumlari hududiy sertifikatlashtirish Yevropa standartlariga 
muvofiq sertifikatlangan buyumlarni sotib olish haqida Garbiy Yevropa 
mamlakatlarining xukumat qarorlarini ragbatlantiridi. Shunda Yevropa 
mamlakatlari o’z qonun texnik barerini bartaraf etishi zarur edi. AQSh Yaponiya, 
Kanada, Avstralya va boshqa davlatlar tomonidan GATT-VTO savdoda texnik 
to’siqlar bo’yicha rozilik proektiga tayyorgarlik boshlandi. ISO da 
sertifikatlashtirish boyicha Qo’mita (SERTIKO) tuzilgan. BMT EEK qoshida 
tuzilgan standartlashtarish sohasida siyosatga javobgar xukumat mansabdor 
shaxslari yig’ilishidan sertifikatlashtirish bo’yicha maslahat berish joriy qilinishi 
echilishi kerak bo’lgan masalalar qatoriga kiritildi. Natijada MEKda ETB xalqaro 
sertifikatlashtirish tizimi joriy qilindi va tizimning asosiy qoida va jarayonlari 
qabul qilindi. ETB sertifikatlashtirish tizimini joriy qilinishidan maqsad ETB 
xalqaro savdosiga qayta tadqiqotlar o’tkazmasdan bu buyumlarning hamma 
mamlakatlarda bir xilda qabul qilinishi uchun bu tovarlarga qo’yiladigan yagona 
talablar, ularning talablariga javob berishi baholash usullari vositasida ta’sir 
ko’rsatish tiziminig umumiy rahbarligi MEK ga a’zo har qaysi mamlakat ishtirok 
etishi mumkin. Buning quydagi shakllari mavjud:
Standartlashtirish va sertifikatlashtirish bo’yicha milliy tashkilotning ulishi;
Tizimning hamma qoidalarini bajarish roziligi va tegiish ma’lumot 
hujjatlarni tashkil etish, azo boshqa davlatlarda chiqarilgan ETB tadqiqotlar 
protokollari va sertifikatlashtirishlarni tan olish kerak, agar tizim talablari javob 
bersa, tizim a’zolarining moliyaviy majburiyatlarini bajarishi MEK tizimida 
mamlakatning ikki xil ishtroki ko’rib chiqiladi;
Nazorat bo’yicha kordinasiya qo’mitasiga to’la xuquqli azolik va ovoz 
berish xuquqi bilan sertifikatlashtirish bo’yicha rahbarli qo’mitasi ishtrok etish.
Tizimning rasmiy tili ingliz, fransuz, rus tillari hisoblanadi.
199

---

MEK tizimida bo’yicha ETB lar sertifikatlashtirishning asosiy bosqichi 
tadqiqot labaratoriyalarini akkreditlash va ishlab chiqarish korxonalarini 
attestastiya qilish, tadbiq etilgan normativ xujjatlarga muvofiq tekshiruv o’tkazadi. 
Korxonani tekshirish uchun milliy nazorat xizmati vakili korxonalar ETB tajriba 
va sifat nazorati sifat ta’minot tizimi, o’lchov va tajriba jixozlarining mavjud 
ro’yxati, uning tekshiruvi xaqida xujjat va boshqalar bo’yicha hujjatlashtirish bilan 
tanishtirish kerak.
Rahbarlik quyidagi normtiv xujjatlarni organadi:
- asosiy texnik shartlar;
- umumiy texniik shartlar;
- guruxiy texnik shartlar; 
- konkret turdagi buyumlarga texnik shartlar formalar va boshqalar.
Asosiy texnik shartlar hamma ETB yoki bir necha buyumlar guruhiga 
qo’yiladi. Ular masalan, tashqi omillar ta’siridagi uslubiy tajribalardagi MEK 
standartlari, davriy nazorat va partiyalar bo’yicha tashkiliy nazorat tartibi va 
boshqalarga tegishli.
Umumiy texnik shartlar ETB guruhlari va podgruhlariga tegishli. Ularga 
berilgan guruh xarakterli bo’lgan atamalar va belgilashlar shifrlari, tajriba 
uslublari o’rnatiladi .
Guruhiy texnik shartlarga konkret podgruppa tegishli. U ETB da o’z ichiga 
o’zinig ishlab chiqarish aniq tur va instrukstiya bo’yicha tegishli hujjat formasini 
oladi.