S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

Bu ne dilbarkim tani siymin ulub,
Badr yangliq suratu siymosidur.
Xat butub ikki yuzida sarbasar,
Ziynat afzoyi ruhi zebosidur.
Jussasi tirnoq yuzi yangliq kichik,
Lek ulug‘lar ishqining rasvosidur.
Vaslini istab jahon bozorida,
Olam ahli boshida savdosidur.
Ham faqiru, ham g ‘ani devonasi,
Ham qariyu, ham yigit shaydosidur.
Topsa har adno visolin nogahon,
E ’tibor ichra ulug‘a ’losidur.
Etsa har avloga gar hajri oning,
Jumla adno xalqining adnosidur.
Topmasa gar iltifotin har kishi,
Xordur, garchi jahon donosidur.
Ogahiyning bu chistonida tangaga xos belgilar, sifatlar qayd 
etilm oqda. Badr (oy), jussasi tirnoq yangliq dum aloq, kichik, 
ikki yuziga xat bitilgan, zebosifat siymo hokazolar. Kitobxon shu 
belgilarni mulohaza qilib ko‘rib, tanganing shakli va sifatiga xayolan 
qiyoslab chistonda «tanga» so'zi yashiringanligini topib olishi kerak.
O gahiyning qolgan «otashgir», «vafo» va «davlat» so ‘zlari 
y a sh irin g an c h isto n la ri esa, c h isto n y a ra tish n in g y an a b ir 
m urakkabroq, muammolarga o'xshashroq usuli - abjad yo ‘li bilan 
yozilgan. Arab alifbosidagi har bir h arf m a’lum bir sonni ifodalaydi. 
Shoirlar chiston misralarida masal-majoz shakllarida ayrim narsalar 
«boshi yetmish», «oyog'i yuz», «badani o ‘ttiz» qabilida raqamlar 
o rqali ifodalaydilar. Bu ch isto n yaratishning abjad hisobiga 
aso slangan usu lid ir. S hunday m u a m m o -c h isto n n am u n alari 
Shayboniy, Huvaydo, Shavqiy K attaqo'rg'oniy ijodida uchraydi. 
Ogahiy chiston yaratishdagi shu usulni ham qoilagan...
Qasidalari va ta ’rix she’rlarL
Ogahiy o 'n d an ortiq qasida 
yaratgan. U ning bu janrdagi asarlari «Ta’viz ul-oshiqin»dagi

---

«A sh’ori fo rsiy»dan o ld in k e ltirila d i. Q asid alard a X orazm
hukmdorlari, m am lakatda sodir bo'lib turgan ayrim voqealar, 
bah o r, navro‘z shodiyonalari ta ’rif-tavsif etiladi. Ogahiyning 
M u h a m m m a d R ah im F e ru z m a q to v id a y o zg an q a sid a va 
qasidasimon she’rlari, ta ’rixlari ancha. Uning m ashhur «Qasidai 
nasihat» yoki «Ogahnoma* masnaviysi ham o 'z xususiyatlariga 
ko'ra, qasidaga yaqin asarlardir.
Ogahiyning ta ’rix she’rlari asosan forsiy tilda yozilgan va ular 
devonda «Ash’ori forsiy» ruknida berilgan. Ogahiy qalamiga mansub 
va devonga kiritilgan 29 ta ’rixdan 27tasi fors tilida yozilgan. Ular 
«Ta’rixi vafoti Olloqulixon va julusi Rahimqulixon» «Ta’rixi julusi M uham m ad Aminxon» (h.1262), «Ta’rixi julusi 
Said M uham m adxon» (h.1268), «Ta’rixi madrasai M uham m ad 
Amin» (h.1268), «Ta’rixi m unora madrasa» (h.1271), «Ta’rixi 
binoi madrasai Rahmonberdibiy», «Ta’rixi madrasai Muso To'ra», 
«Ta’rixi binoi madrasai Rahimxon» (h. 1271) kabilardan iboratdir. 
C hunonchi M uham m ad Amin madrasasi haqidagi 10 misralik 
ta ’rix she’rda m adrasa m aqtovlaridan so'ng uning ta ’rixini abjad 
yo'li bilan