S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

Adabiyotlar
1. Uvaysiy. Devon. —
Toshkent, 1959.
2. Uvaysiy. Devon. —
Toshkent, 1963.
3. Uvaysiy she’riyatidan. —
Toshkent, 1980.
4. Uvaysiy. Ko'ngul gulzori(Devon), Toshkent, 1983.
5. Po'latjon Domulla Qayyumov. Tazkirai Qayyumiy, I jild.—
T, 1998.
6. Ibrohimova E. Uvaysiy. Hayoti va ijodi. —
Т., 1963.
7. Qayumov A. Qo‘qon adabiy muhiti. —
Т., 1960.
8. To'xtasin Jalolov. O'zbek shoiralari.—
Т., 1970.
9. Abdullayev V. O'zbek adabiyoti tarixi. —
Т., 1980.
10. O'zbek adabiyoti tarixi. 5 jildlik, 4—
jild. —
Т., 1978.
11. Orzibekov R. Lirikada kichik janrlar. —Т., 1976.
12. Nusratullo Jumaxo'ja. Zamona, ijtimoiy muhit va shoira 
shaxsiyati(Uvaysiy). “Muloqot” jumali, 1999, 2-son.
13. Haqqulov I. She’riyat - ruhiy munosabat. -Т., 1989.

---

Jahon adabiyoti tarixi xotin-qizlar orasidan yetishib chiqib 
ma’naviyat rivojiga munosib hissa qo‘shgan ko‘pgina iste’dodli qalam 
sohiblarini biladi. Buning yorqin misolini Sharq adabiyotida ham 
uchratamiz. Biigina XIX asr bo‘sag‘asi va birinchi yarmida Qo‘qonda 
Uvaysiy, Dilshod, Mahzuna va Nodiradek taniqli shoiralaming ijod 
etganligi buning yorqin dalilidir. Shular ichida Nodira ham iste’dodli 
shoira, ham madaniyat va adabiyotning homiylaridan biri sifatida 
ajraiib turadi. U mumtoz adabiyotimizning boy an’analari hamda 
umr yoidoshi, iste’dodli shoir Amiriyning kuchli ta’sirida boy 
adabiy meros qoldirdi, xususan, Umarxon vafotidan so‘ng yigirma 
yillar davomida mamlakatda yuz berib turgan siyosiy-ijtimoiy 
voqealarni ziyraklik bilan kuzatib, davlat ahamiyati va xalq 
manfaatlariga qaratilgan tadbirlarda ishtirok etdi. Bu yillarda Qo'qon 
xonligi hududlarida yangi obod shahar va qishloqlar, masjidu 
madrasalar, kutubxonalar, bozor va karvonsaroylar ko‘paydi. 
Shuning uchun uni zamon ahli «Nodirai davron» deya sharafladi.
Nodira haqida tarixiy-badiiy asarlarda(«Tarixi muhojiron», 
«Voqeoti Muhammad Alixon»), dostonlarda(«Haft gulshan») 
ta’rifii tahsinlar aytildi. Zamon shoir va shoiralari unga bag‘ishlab 
vasfiy qasidalar, g'azallar bitdilar. Xofizu xonandalar 
shashmaqom yo‘llarida uning zebo g‘azal, muxammas va 
firoqnomalarini ijro etdilar. Nodiraning hayoti va adabiy merosi 
bizning zamonamizda ham unutib yuborilmadi. Asarlaridan ilm- 
ijod ahli, keng kitobxonlar ommasi ozmi-ko‘pmi bahramand 
bo‘lib keldi. Akademik Aziz Qayumovning «Qo‘qon adabiy 
muhiti», V.Abdullayevning «0‘zbek adabiyoti tarixi», To'xtasin 
Jalolovning «0‘zbek shoiralari», Mahbuba Qodirovaning «XIX 
asr shoiralari ijodida xalq taqdiri», «Davr Nodirasi» asarlarida 
uning adabiy ijodi ancha keng yoritildi. 1963 yili shoiraning ikki 
jildlik devoni, 1993 yili «Ey, sarvi ravon» nomida g'azallari 
majmuasi chop qilindi. Turli yillari Hoshimjon Razzoqov, Turob 
Toia musiqali dramalar yozdi, Nodira haqida kinofilm ishlangan. 
Oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlari, litsey, kollej hamda

---

maktablarda shoiraning hayoti va ijodi o‘rganilmoqda.