С. А. Эгамбердиева молекуляр

Ихтироларни патентлашнинг умумий саволлари 
Қандайдир маҳсулот ёки усул патент олишга лойиқ бўлиши 
учун тўрт асосий талабга жавоб бериши керак. 
1. Амалиётда қўлланилиши мумкинлиги исботланган ҳар 
қандай ихтиро янги бўлиши керак. Мазкур ҳолатда “янгилик” 
тушунчаси ихтиро ҳеч қаерда патентланмаганлиги, ҳозирда мавжуд 
бўлган маҳсулотлар ва усулларга мансуб эмас ёки патентга ариза 
берилгунга қадар матбуотда у ҳақида ҳеч қандай маълумот 
берилмаганлигини билдиради. Охирги ҳолат АҚШдан бошқа барча 
мамлакатларга тегишли, АҚШда эса ихтирочи патент учун ўша 

---

171 
ихтиро ҳақида маълумотлар эълон қилинганидан кейин бир йилдан 
кечикмасдан патент олиш учун ариза бериш ҳуқуқига эга. 
2. Патент илгари шунчаки маълум бўлмаган нарсага берилиши 
мумкин эмас; ихтиро ихтирочилик даражасига эга бўлиши керак, 
яъни, мазкур соҳа мутахассислари учун очиқ-равон бўлмаслиги керак 
(ихтиронинг 
патентга мувофиқлик “ихтирочилик даражаси” 
шартларига мослиги ҳақидаги хулосани Патент идораси чиқаради). 
3. Ихтиро усул, ускуна, модда, микроорганизм ёки кўп 
ҳужайрали организм ҳақида гап кетаётганлигидан қатъий назар, 
“фойдали” бўлиши шарт. 
4. Патент олиш учун аризада уни тўлиқ очиб берадиган, 
мутахассислар томонидан қўлланилиши учун етарли бўлган тавсиф 
мавжуд бўлиши шарт. 
Патент олишга лойиқ бўлмаган ихтиро ва кашфиётларга илмий 
назариялар, математик усуллар, эстетик назариялар ҳамда инсон ва 
ҳайвонларни терапевтик даволаш усуллари киради. Бундан ташқари, 
патент ҳуқуқининг асосий қоидаларига кўра “табиат маҳсулотларига” 
патент берилиши мумкин эмас. Бу шу нарса билан боғлиқки, жамият 
табиатда мавжуд бўлган ва ҳаммага тегишли бўлган нарсаларга 
монополия ҳуқуқи тақдим этилишидан манфаатдор эмас. Бироқ 
компаниялар ва хусусий шахслар бу чекловни назарга илмайдилар, 
масалан, кўпинча маҳсулотни тозалаш усулига патент аризасини 
бериб, ва бу билан патент билан ҳимояланиш: мазкур маҳсулот табиат 
маҳсулоти ёки ушбу маҳсулотдан олинган организм ҳақидаги 
саволдан ўзларини четга оладилар.