С. А. Эгамбердиева молекуляр

Эукариотик ҳужайралар культураси 
Эукариотларнинг турлари ўртасида фарқ бўлгани билан 
ҳашаротлар, ўсимликлар ва сут эмизувчилар ҳужайраларини 
етиштиришга услубий ёндашувлар кўпгина умумий хусусиятларга 
эга. 
Дастлаб мазкур организм тўқимасидан кичик бир бўлак 
олиниб, унга ҳужайралараро материалдаги оқсилни парчалайдиган 
протеолитик ферментлар билан ишлов берилади (ўсимлик 
ҳужайралари билан ишланганда ҳужайра деворини парчалайдиган 
махсус фермент қўшилади). Ажралиб чиққан ҳужайраларни 
таркибида аминокислоталар, антибиотиклар, витаминлар, тузлар, 
глюкоза ва ўсиш омили бўлган мураккаб озуқа муҳитига 
жойлаштирилади. Бундай шароитларда ҳужайралар идиш деворида 
ҳужайралардан бир қаватли қатлам ҳосил бўлгунча бўлинишда давом 
этади. Агар шундан кейин ҳужайралар ичида янги озуқа муҳити 
бўлган идишга кўчирилмаса ҳужайралар кўпайишдан тўхтайди. 
Одатда дастлабки (бирламчи) ҳужайра культурасидан 50-100 тагача 
ҳужайра 
генерациясини 
кўчиришга 
(кўчириб 
ўтказиш, 
субкултивациялаш) ва ушлаб туришга муваффақ бўлинади, кейин 
ҳужайралар кўпайиш хусусиятини йўқотадилар ва ҳалок бўладилар. 
Етиштирилган ҳужайралар дастлабки ҳужайра материалининг баъзи 
хусусиятларини ўзида сақлаганлиги сабабли улардан турли хил 
тўқималарнинг биокимёвий хусусиятларини ўрганишда фойдаланиш 
мумкин. 

---

16 
Кўпинча 
кўчириб 
ўтказилган 
бирламчи 
ҳужайрали 
культураларнинг баъзи ҳужайралари генетик ўзгаришга учрайди, 
натижада уларнинг ўсиши тезлашади. Мазкур жараёнда селектив 
афзалликка эга бўлган ҳужайра культуралари 
in vitro
шароитида 
чекланмаган ўсиш хусусиятига эга бўладилар ва улар барқарор 
ҳужайра қаторлари деб аталади. Баъзи ҳужайра қаторлари дастлабки 
ҳужайраларнинг асосий биокимёвий хусусиятларини сақлаб 
қоладилар, баъзилари эса йўқ. Чексиз ўсиш хусусиятига эга бўлган 
ҳужайраларнинг 
аксариятида 
хромосомаларнинг 
сезиларли 
ўзгаришлари бўлади, хусусан баъзи хромосомалар сонининг ортиши 
ва бошқаларининг йўқотилиши қайд этилади. Молекуляр 
биотехнологияларда барқарор ҳужайралар қаторларидан баъзан 
вирусларни кўпайтиришда ва ДНК клонланган кетма-кетлиги билан 
кодланган оқсилларни аниқлашда фойдаланилади. Бундан ташқари 
улар вакцина ва рекомбинант оқсилларни кенг кўламда ишлаб 
чиқариш учун қўлланилади.