Rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

7.5. Simob (II) kationining reaksiyalari

Simobning eruvchan tuzlari rangsiz. Simobga cho'ktirish, komplekslanish va qaytarilish reaksiyalari xosdir.

1. Kaliy yodid — KJ simob (II) tuzlari bilan pH<7 bo'lganda HgJ₂ning qizil cho'kmasini hosil qiladi:
Hg(NO₃)₂ + 2KJ →HgJ₂↓+ 2KNO₃
Hosil bo'lgan cho'kma KJ ning ortiqcha miqdorida rangsiz kompleks ion – [HgJ₄]^2- hosil qilib eriydi:
HgJ₂+2KJ→K₂[HgJ₄]
Eritmaga ammiak eritmasi tomizilsa, NH₄⁺ ga xos bo'lgan merkuriy ammoniy yodid cho'kmasi hosil bo'ladi (ammoniy ionining reaksiyalarini qarang).
Ushbu reaksiya Hg²⁺ ioni uchun asosiy sifat reaksiyalardan biri hisoblanadi.
2. Qalay (II) xlorid Hg²⁺ ioni bilan ta'sirlashib, uni Hg⁺ ionga qaytaradi. Bunda oq rangli Hg₂CJ₂ hosil bo'ladi. SnCl₂ eritmasidan/ ortiqcha miqdorda qo'shilsa, oq rangli Hg₂Cl₂ cho'kma qorayadi, bu uning simob metaligacha qaytarilishidan darak beradi:
2Hg(NO₃)₂ + SnCl₂↓→ Hg₂Cl₂ ↓+ Sn(NO₃)₄
Hg₂Cl₂ ↓+ SnCl₂ →SnCl₄ + 2Hg↓
3. Ammiak eritmasidan 3-4 tomchi olib, unga 2-3 tomchi simob (II) tuzi eritmasidan tomizilsa, kislotalarda eriydigan simob amidoxloridning (kompleks) oq cho'kmasi hosil bo'ladi:
HgCl₂ + 2NH₃ →NH₂HgCl + NH₄C1
4. O'yuvchi ishqorlardan birining bir necha tomchisiga 2-3 tomchi Hg²⁺ tuzi eritmasi tomizilsa, kislotalarda eriydigan sariq rangli HgO cho'kma hosil bo'ladi:
Hg(NO₃)₂ + 2NaOH →HgO↓ + 2NaNO₃ + H₂O
5. Kaliy xromat — K₂CrO₄simob (II) tuzi eritmasiga ta'sir ettirilganda sariq rangli HgCrO₄ cho'kma hosil bo'ladi. Cho'kma ustidagi eritmasi bilan biroz qoldirilsa, asosli tuz hosil bo'lishi natijasida cho'kma qizaradi:
Hg(NO₃)₂ + K₂CrO₄= HgCrO₄ ↓+ 2KNO₃
Hg²⁺ + CrO₄^2-=HgCrO₄↓
2HgCrO₄ + 2H₂O=(HgOH)₂CrO₄ ↓ + H₂CrO₄