Rta maxsus ta

Andozalar sathini aniqlash usullari
Kiyimga gazlama sarflash normasini aniqlash bo‘rlamaga gazlama sarfla
Andazalar satxini xisoblashning bir necha usuli bor:
1.Geometrik usul;
2.Andazalarni tarozida tortish usuli;
3.Aralash usuli;
4.Mexanizasiyalashtirilgan usul.
Geometrik usul
Bu usulda xar kaysi andaza sathi mayda geometrik shakllarga bo‘linib, shu
shakllar sathi aloxida-aloxida hisoblanib chiqiladi. Olingan natijalar yig‘indisi
mazkur andaza sathiga teng bo‘ladi.
Sum =S1 + S2 + S3... + Sp.
Tarozida tortish usuli
Bizgama’lumkiandazalarkartondanqirqibolinadi.Ma’lum satdli kartonning
og‘irligi dam ma’lum miqdorda bo‘lgani uchun, andazalarni tarozida tortib, ular
sathini aniqlash mumkin. Andazalarni tarozida tortib, ular og‘irligini topishning ikki
xil usuli bor:
1) absolyut tortish usuli;
2) nisbiy tortish usuli.
Andazalarning absolyut ogirligini topish uchun, kiyimning barcha
andazalarini alodida-aloxida tortib, ularning ogirliklari bir-biriga
kushiladi.Andazalarning nisbiy orirligini topish uchun, ularning barchasini birga
tortib, bir yula umumiy ogirligi aniklanadi.
Andazalar orirligi ma’lum bulgandan keyin, ular satxini aniklash uchun, shu
andazalar kirkilgan kartonning uzidan satxini xisoblash oson bulgan ma’lum bir
bulak (masalan, 10 sm X10 sm) kirkib olinib, uning ogirligi topiladi.
Andazalarning umumiy orirligi Qa, karton bulagining orirligi Q6va shu karton
bulagining satx.i S6 ma’lum bulgandan keyin, andazalarning umumiy satxi Sa
kuyidagi formula bilan topiladi:
sm2
Bunda: Qa — andazalarning umumiy og‘irligi;
Sb— karton bo‘lagining sathi;
Qb — karton bo‘lagining og‘irligi.
Aralash usul
Andaza sathining katta qismi to‘g‘ri burchakli to‘rtburchak sathi tarzida
topilib, egri chiziqli qismlarining sathi qutbli planimetr bilan o‘lchab topiladi.
So‘ngra egri chiziqli qismlarning sathlari to‘g‘ri burchakli to‘rtburchak
sathidan ayrilib andaza sathi topiladi:
Sa. = ST
---(S1 + S2 + ... + Sn)
Mexanizasiyalashtirilgan usul
Buning uchun fotoeltronli IL-1 va Svet-103 (Chexoslovakiya) mashinalari
ishlatiladi.Mashinalar yorug‘lik nuri yordamida ishlaydi.O‘rtacha 5% dan
oshmaydi.Mashinalarning ish unumi oldingi usullardan 10 baravar ortiq.
Bir kiyimga gazlama sarflash normasini aniqlash uchun stol ustiga bitta kiyim
andazalari komplekti yoki bir necha kiyim andazalari komplektlari ma’lum tarzda
joylashtirilib, eksperimental joylashma tayyorlanadi.
Andazalarni xar galgi eksperimental joylashtirishdan oldin bo‘rlamaga
sarflanadigan gazlama normasi xomaki xisoblab olinadi.Bunday xisoblash
andazalarning satxiga va andazalar orasidagi yul qo‘yilgan chikindilar
normasiga (bu norma fabrika erishilgan ko‘rsatkichlardan yuqori bo‘lmasa)
asoslangan bo‘ladi. Bu norma quyidagi formuladan hisoblab topiladi:
bu yerda Nb—bo‘rlamaga sarflanadigan norma, m;
Fa —andazalar satxi, m2;
Ch~ andazalar orasidagi chiqindilar; %
E,,—joylashmaning eni, m.
Razmer va rostlarning muayyan birlashmasidagi andazalarning satxi
uzgarmas mikdor buladi.Birok, joylashmada andazalar orasidagi chikindilar satxi
uzgaruvchandir, chunki uning qancha bo‘lishi andaza joylashtirishdagi turli
omillarga, ayniksa, andaza joylashtiruvchining malaka darajasiga bogliq.
Andazalar orasidagi chikindilar mikdoriga ta’siretadigan asosiy omillar
quyidagilardan iborat:
1. Joylashmadagi andazalar komplektining soni (bir, bir yarim, ikki va undan
ortiq. komplekt).
2.Gazlamani to‘shash usuli (yalang qavat, «o‘ngini o‘ngiga qaratib» va «o‘ngini
pastga qaratib»).
3.Gazlamaning turi (sidirg‘a, gulli yoki tukli).
4.Joylashmaning eni.
5.Andazalarni joylashtirishda gazlamaning urish va arkok iplari yunalishiga
nisbatan yul kuyiladigan chetga chikishlar, kiyim detallariga tushadigan
uloklarning soni.
Andazalar eksperimental joylashtirib kurilganda xar gal andazalar
orasidagi chiqindilar amalda necha % bo’lgani aniqlanadi. Buning uchun
quyidagi formuladan foydalaniladi:
bu yerda Ch – andazalar orasidagi chikindi,%
Fj -joylashma satxi m2
Fa – andazalar satxi m2
Tushamaga gazlama sarflash normasi ishlatilayotgan burlamaning yoki
trafaretning buyiga, tushama kavatlarining soniga, shuningdek, tushama buyidan
kancha chiqindi chiqishiga bog’liq Tushama bo’yidan chiqadigan chiqindilar
quyidagilardan iborat: tushama kavatlari uchini tekislab kirkishdagi chikindilar;
tushama kavatlari salkirok. bulishiga ketadigan gazlama; avrali x.amma gazlama
tupi oxirgi uchidan chiqadigan qoldiqlar (bunday qoldiqlar jun gazlamalarda 15
smgacha, boshqa xamma gazlamalarda 10 smgacha buladi). Bundan tashqari,
tushalayotganda kavatlar tutashgan joylarda xam chikindilar (tushama ichki
chikindilari) chikadi.
Bir kiyimga gazlama sarflash normasi har ish bosqichida alohida
belgilanadi.To‘shamaga gazlama sarflash normasi ishlatilayotgan bo‘rlamaning
yoki trafaretnung bo‘yiga, to‘shama qavatlarining soniga, shuningdek, to‘shama
bo‘yidan qancha chiqindi chiqishiga bog‘liq.
To‘shama bo‘yidan chiqadygan chiqindilar quyidagilardan iborat:
—to‘shama qavatlari uchini tekislab qirqishdagi chiqindilar;
—to‘shama qavatlari solqiroq bo‘lishiga ketadigan gazlama;
—avrali hamma gazdama to‘pi oxirgi uchidan chiqadigan qoldiqlar (jun
gazlamalarda 15 sm. gacha boshqa hamma gazlamalarda 10 sm. gacha bo‘ladi);
—to‘shalayotganda qavatlar tutashgan joylardagi chiqindilar.
To‘shamaga sarflangan gazlama normasi quyidagi formuladan aniqlanadi:
Nsh=(N6-Chb). n + 0,02K
Bu yerda:
N6— bo‘rlamaga sarflangan gazlama normasi, m.
Chb— to‘shama bo‘yidan chiqqan chiqindilar,
m. n — to‘shamadagi qavatlar soni.
K — to‘shama qavatlaridagi seksiyalar tutashgan joylar soni.
0,02 — har bir tutashgan joydan chiqqa-n gazlama chiqindisi, m.
Texnik (o‘rtacha) norma — Bir fasondagi bitta kiyimga to‘g‘ri keladigan
gazlama sarflashning texnik normasi turli fasondagi, lekin bir tur kiyimning
bittasiga amalda o‘rtacha qancha gazlama sarflanayotganligini nazorat qilib
turish uchun zarur. Bu norma o‘rtacha ko‘rsatkichlarni bildiradi va quyidagi
formuladan topiladi.

Gʻb o‘r — bitta kiyimga andazalarning o‘rtacha sathi, m2.

Cho‘r— andazalar orasidagi chiqindilarning o‘rtacha miqdori, %.
Chb— gazlamalarning to‘shama bo‘yidagi chiqindilarning eng ko‘p miqsori, %.
Che — gazlamalarning to‘shama enidagi chiqindilarning eng ko‘p mikdori, %.
Bu normani kiyimning tannarxini hisoblash uchun ishlatadilar.
Fond normasi — Gazlama sarflash fond normalari barcha korxonalar uchun yagona
bo‘ladi.Bu norma quyidagi formuladan aniqlanadi:
Nf = Htx o‘r 
Bu yerda:
NSho‘r — muayyan kiyim turi uchun o‘rtacha texnik norma;
Rk — norasional qoldiklar (yaroqsiz laxtaklar), %.
Bu norma korxonalarning ishlab chiqarishi programmasini bajarilishi uchun
qancha material ketishini rejalashtirish uchun kerak. U korxonalardan olingan
progressiv ma’lumotlar asosida ishlab chiqiladi va har 2—3 yilda ko‘rib chiqiladi.