Ўрта махсус таълим вазирлиги

А Б В
3-расм. Уруғлар ва улардаги аралашмалар вариацион эгри чизиқларининг турли холатлари.


А. Вариацион эгри чизиқлар бир-бирини қопламайдилар, демак уруғлар аралашмалардан элакнинг ўлчами Х га тенг бўлганда тўлиқ ажратилади.
Б. Вариацион эгри чизиқлар бир-бирини тўлиқ қоплайди, демак ажратиш мумкин эмас.
В. Вариацион эгри чизиқлар бир-бирини қисман қоплайди – аралашмани тўлиқ ажратиш мумкин эмас ёки бир компонентнинг тўлиқ ажратилиши бошқа компонентнинг маълум даражада йўқолишига олиб келади.
Битта уруғнинг ўртача хажмини аниқлаш ўз навбатида «қайновчи қават» мухитида ишловчи қуритгичларни хисоблашда ахамиятига эга. Аммо, бир дона уруғнинг ўртача хажми ўзгарувчан қиймат бўлиб, у уруғнинг намлигига нисбатан ўзгариб туради, бу юқори мойли кунгабоқар уруғининг қуйидаги маълумотлардан кўриниб турибди.

Уруғлар намлиги,%	6.07	6,58	10,13	12,98	15,78	19,07
Бир дона уруғнинг хажми, см^3	0,091	0,089	0,094	0,095	0,102	0,103

Баъзи бир мойли уруғларнинг ўртача хажми қуйидагича (см³).

Юқори мойли кунгабоқар 0,096
Зиғир 0,00358
Каноп уруғи 0,0175
Соя уруғи 0,094
Канакунжут 0,289

Аэродинамик ва гидравлик хисоблар учун мойли уруғларнинг шаклини шартли равишда шарсимон деб қабул қилинади. Бундай шартли нисбатлик хисоблашни соддалаштиради, лекин олинган натижа бирмунча хато бўлади. Мана шу хато қийматини камайтириш учун шакл коэффиценти киритилади. Бу коэффиценти уруғ шаклининг шар шаклидан қанчалик фарқли эканлигини хисобга олади. Хозирги пайтда фақат баъзи-бир уруғларнинг шакл коэффиценти маълум. Юқори мойли кунгабоқар учун бу қиймат 1.34га, соя учун 0.92 га тенг.