|
Tayanch tushunchalar:
Suriya, Falastin, Yamxad, Zimrilim, Xaleb,
Falastin, Yaxmos , Suriyaning Kadet, Amur, Ugarit, filistim, peleset, Finikiya,
Sidon, Xiram, Adad-nerari III, Merneptax , shofetlar”(sudyalar), Saul, Dovud,
Solomon , Isroil, Quddus, Yangi Bobil.
Mustahkamlash uchun savollar:
1.
Finikiya tabiati va aholisining asoasiy mashg’uloti haqida nimalarni bilasiz?
2.
Finikiy yozuvi va uning boshqa xalqlar yozuvlarining genezisiga ta'siri qanday
bo‘lgan?
3.
Finikiy -Xett munosabatlarini qo‘shimchalar manbalar yordamida tahlil eting?
4.
Isroil – Yaxudiy davlatining rivojlanish va inqirozga uchrash sabablarini tahlil
eting.
5.
Suriya, Finikiya, Falastin davlatlarining jahon tarixi va madaniyatiga qo‘shgan
xissasini qo‘shimcha ma'lumotlar yordamida qiyosiy tahlil eting.
Ma`ruza №12
Мавзу:Arabiston yarim orolining qadimgi davlatlari
Режа:
1.
Geografik o`rni, iqlimi va aholisi.
2.
Qadimgi Arabiston tarixi manbalari va tarixshunosligi.
3.
Shimoliy Arabiston
4.
Janubiy Arabistonning qadimgi davlatlari.
5.
Janubiy Arabistonning ijtimoiy-siyosiy hayoti.
6.
Qadimgi Arabiston madaniyati.
21
Worlds Together,Worlds Apart.W.W. Norton.& COMPANY.New York. London. 2011, р.145.
22
Worlds Together,Worlds Apart.W.W. Norton.& COMPANY.New York. London. 2011, р.147..
71
1. Geografik o`rni, iqlimi va aholisi.
ArabistonOsiyodagieng katta yarim
orol bo`lib, 3 mln. kv. km. hududni egalladi. Uni g`arbda Qizil dengiz, sharqda
Fors va Ommon qo`ltiqlari suvi, janubda Adan qo`ltig`i va Arabiston dengizi
yuvadi. Arabistonning bepoyon yerlari asosan sahrolardan iborat. Daryolar juda
kam. Arabiston yarim oroli tabiiy boyliklarga boy. Qadimgi Sharqda o`zining
ziravorlari va xushbo`y moylari bilan mashhur edi. Ziravor va xushbo`y
moylardan qadimda kosmetika va parfyumeriya, tibbiyot, diniy marosimlarni
bajarishda foydalanilar edi. Arabistonni o`rab turgan dengizlardan qadimdan
marvarid, qizil va qora marjonlar olingan. Yarim orolda oltin, temir, qalay, mis
va surma kabi xomashyolar va tuz konlari mavjud bo`lgan. Janubiy-g`arb va
janubiy-sharqda qadimda oq marmar, oniks, alebastr; qimmatbaho toshlar:
zumrad, berulliy, feruza bor edi.
Arabiston yarim orolining er. avv. IV-III ming yilliklardagi aholisi to`g`risida
aniq ma’lumotlar yo`q. Shumer hujjatlarida Magan va Meluxxa (ba’zi
tadqiqotchilar, Magan Arabiston yarim orolining sharqi deb taxmin qiladilar)
mamlakatlari to`g`risida eslatib o`tiladi. Arabiston yarim orolining janubiy
qismidan ilk paleolit olduvay qurollariga o`xshash qurollar topildi. Bu topilmalar
Janubiy Arabiston Sharqiy Afrikadan boshlangan odamlarning tarqalish
yo`llaridan biri bo`lganidan guvohlik beradi
.
Qadimda Arabiston yarim oroli sersuv daryo vodiylari, boy flora va faunaga
ega bo`lgan. Er. avv. VIII-VII ming yilliklardan boshlab yarim orolning qariyb
butun hududida qurg`oqchil iqlimning mutloqo hukmronligi boshlanadi. Odamlar
Arabistonni tashlab ketdilar. Faqat uning chekka janubida va sharqida bir-biri
bilan zaif aloqada bo`lgan alohida suvli voqiylar saqlanib qoldi. Er. avv. VIII
ming yillikdan odamlar yashashi uchun qulay iqlim yarim orolning sharqiy
qirg`oq qismi (Qatar), keyin er. avv. VII-VI ming yilliklarda Markaziy va Janubiy
Arabiston
(Rub-el-Xalilning
janubiy-sharqiy
qismi,
Shimoliy
Yaman,
Xadramaut)da vujudga kelib, bu hududlarga odamlar kelib o`rnasha boshladilar.
Arabistonning sharqiy qirg`og`i bo`ylab er. avv. V ming yillikdan El-Ubayd
madaniyati, keyin Jamdat-Nasr madaniyati odamlari joylashdilar. Sharqiy
Arabiston er. avv. III ming yillikda, ayniqsa, Magan (Omon) Janubiy
Mesopotamiya, Baxrayn va Shimoliy-G`arbiy Hindiston bilan dengiz savdosiga
kirishdi.
Arab dengizchilari Hind okeaniga yo‘l olib, Sharqiy Afrika, Sharqiy
O‘rtayer dengizi, Hindiston va Arabiston yarimoroli, Janubiy Osiyo va Sharqiy
Osiyo kabi davlatlar bilan aloqa o‘rnatdi
23
.
Arabiston yarim oroli orqali qadimda xalqaro savdo yo`llari o`tgan. Bosh
savdo yo`li «Xushbo`y moy yo`li» deb atalgan. Arabistonning janubiy-sharqi
ikki yo`nalish bilan Sharqiy O`rtayer dengizi qirg`og`iga borgan: biri G`azo va
Ashdod, boshqasi Tir va Damashqqa yo`nalgan. Yana bir savdo yo`li Janubiy
23
Worlds Together,Worlds Apart.W.W. Norton.& COMPANY.New York. London. 2011, р.236.
72
Arabistondan Janubiy Mesopotamiyaga boradi. Bundan tashqari, Arabiston
qadimda Qizil dengiz va Fors qo`ltig`i dengiz yo`li orqali Sharqiy Afrika va
Hindiston bilan savdo aloqalarini o`rnatdi.
Er. avv. II ming yillikda Arabiston yarim orolining janubiy-g`arbida somiy
tillarining janubiy arab shevasida so`zlashadigan Saba, Mina va Kataban qabila
ittifoqlari vujudga keldi. Arabistonning shimoliy-g`arbiy qismida er. avv. II ming
yillikda midianit qabilalari yashagan.
1.
Do'stlaringiz bilan baham: |
