Rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidаgi toshkent dаvlаt pedаgogikа universiteti

3. Davrlashtirish. 
Mesopotamiya hududida er. avv. IV ming yillikdan III 
ming yillikgacha ibtidoiy jamoa tuzumining yemirilish jarayoni bordi. 
Shumerlarning er. avv. IV ming yillikni boshlarida Janubiy Mesopotamiyaga 
kelishi bilan Uruk madaniyati boshlandi. 
 
Er. avv. III ming yillikdan boshlab mamlakatning janubiy qismida 
shumerlarning kichik shahar-davlatlari paydo bo`ldi. Er. avv. III ming yillik ilk 
sulola davri deb ataladi. Bu davrda ilk shahar-davlatlar paydo bo`ldi. Ayniqsa, 
janubda shumerlarning Eredu, Ur, Lagash, Larsa, Uruk, Umma, Shuruppak, Isin, 
Nippur va Kish kabi shahar-davlatlar paydo bo`ldi. Er. avv. III ming yillikning 
oxiri kuchli mutloq monarxiyalar tashkil topish davri hisoblanadi. Er. avv. XXIII-
XXI asrlar siyosiy markaz Mesopotamiyaning markaziga ko`chib, bu yerda 
Akkad davlati tashkil topadi va uning tarkibiga Shumer janubi va Shimoliy 
Mesopotamiya kiradi. Kutiylar hujumi sababli, Akkad podsholigi yemirilib, 
yetakchilik Shumer-Akkad podsholigi qo`liga o`tadi.
Er. avv. II ming yillikning boshlarida Ikki daryo oralig`ida Bobil podsholigi 
yuksalib, Bobil boshchiligida butun mamlakat birlashtiriladi. Uning tarixi 
quyidagi davrlarga bo`linadi:
1.
Qadimgi Bobil yoki amoriy davri (er. avv. XIX-XVI asrlar);
2.
O`rta Bobil yoki kassit davri (er. avv.XV-XII asrlar);
3.
Bobilning siyosiy tushkunlik davri (er. avv.XII-VII asrlar);
4.
Yangi Bobilning qisqa qayta uyg`onish davri (er. avv. VII-VI asrlar ) 
va Eron tomonidan malakatning bosib olinishi.
Bosqinchilar ko‘payishi bois ko‘chmanchi odamlar o‘tror birlashmalarni 
bosib olgan. Nihoyat miloddan avvalgi 2004 yilda g’arbiy cho‘llik Ammoreylar 
Eronning yassi tog’liklardan kelgan odamlar bilan ittifoqda bir asrdan ko‘proq 
janubiy-g’arbiy Eron va butun Mesopatamiyaninazorat qilgan Urning 3sulolasini 
yiqitdilar
11
.