Rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidаgi toshkent dаvlаt pedаgogikа universiteti

4.
 
Klisfenning islohotchilik faoliyati. 
Pisistrat va uni o`g`illarining 50 
yillik (er. avv. 560-510-yillar) tiraniyasi ag`darilganidan so`ng, yevpatridlarning 
o`z hukmronliklarini tiklashga urinishlari Afina demosining keskin qarshiligiga 
uchradi. Shunday bir sharoitda demos qo`llab-quvvatlagan Klisfen yangi 
islohotlarni o`tkardi (er. avv. 509-507-yillar). Afinadagi obro`li Alkmeonid 
urug`idan bo`lgan Klisfen er. avv. 509-yilda qo`shimcha vakolatlar bilan Birinchi 
arxont lavozimiga saylandi. Uning islohotchilik dasturining asosiy maqsadi Solon 
asos solgam demokratik muassasalarni rivojlantirish va mustahkamlash, 
demokratiyani oligarxik to`ntarish yoki tiraniyaning o`rnatilishidan himoya qilish 
mexanizmini yaratish edi. U, eng avvalo, demokratiyaning ijtimoiy tayanchi 
sifatida Afina fuqarolik jamoasini mustahkamladi va kengaytirdi. U ma’muriy-
hududiy islohotni amalga oshirdi.
Attika hududi urug`chilik tashkilotining o`rniga 10 ta yangi hudud-filga ajratildi. 
Har bir fil o`z ichiga o`n demni olgan bo`lib, har bir dem oliy ma’muriy organ 
Besh yuzlar kengashiga birdan 25 kishigacha a’zo saylagan.Yana bir siyosiy 
yangilik tiraniyaning o`rnatilishiga qarshi qo`yilgan ostrakizm tamoyili bo`ldi. 
Ostrakizmga ko`ra, Afina davlat tuzumiga qarshi jiddiy xavf tug`dirgan shaxs, 
siyosiy arbob ovoz berish yo`li bilan Afinadan quvg`in qilingan. Bu tamoyil 
siyosiy hayotda er. avv. 487-yildan 417-yilgacha qo`llanib, shu davrda 
tiraniyaning uch tarafdori Afinadan haydab yuborilgan.Bu urug`chilik 
aloqalarining uzilishi va aholining aralashib ketishiga olib keldi. Endilikda Attika 
aholisi yashash joyiga qarab hududiy aloqalar bo`yicha birlashdi. Urug` fillari 
to`la tugatildi.

---

152
To`rt yuzlar kengashi endilikda 500 fuqaroni o`z tarkibiga kiritdi. Har yangi 
10 hududiy fildan 50 kishi bu kengashga saylandi. Shu bilan birga, yangi Besh 
yuzlar kengashi tarkibi (Bule) har yili to`la yangilandi. Kengash a’zolari qur`a 
tashlash yo`li bilan saylandi. Ikki martadan ortiq saylanish mumkin emas edi. 
Klisfen tub joy aholi huquqiga kelgindi aholi huquqini tenglashtirdi. Endi 
fuqarolik qadimgi urug` filiga mansublik bilan emas, balki eng kichik hududiy 
birlik-demga mansublik bilan belgilandi. Endilikda har bir fuqaro o`z ismiga 
otasining avlodi ismi emas, o`z demining nomini qo`shdi. Bu fuqarolik 
jamoasining barqarorligiga olib keldi.
Klisfen Afina demokratiyasiga tahdid solishi mumkin bo`lgan obro`li boy 
fuqaroni aniqlaydigan ostraktizm tamoyilini joriy qildi. Afinada o`z shaxsiy 
hokimiyatini o`rnatishga gumon qilingan fuqaro sud qarori bo`yicha ovoz berish 
yo`li bilan Afinadan quvg`in qilinadigan bo`ldi. Klisfen islohotining ahamiyati 
shundaki, bu islohotlar urug`chilik munosabatlari va urug` zodagonlarining 
hokimiyati qoldiqlarini to`la tugatdi. Afina davlat qurilishiga demokratiyaning 
to`la hukmronligini o`rnatdi. Barcha Afina fuqarolari (Afinada yashayotgan chet 
elliklar, qullar bundan mustasno) polisning siyosiy hayotida faol qatnashdilar. 
Ular har qanday davlat lavozimlariga saylanishlari, o`z fuqarolik jamoalari siyosiy 
hayotini eng muhim muammolarini yechishda ishtirok etishlari mumkin edi. 
Barcha yunon polislari orasida Afina davlati eng ilg`or va rivojlangan demokratik 
davlat qurilishiga ega edi.