Rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidаgi toshkent dаvlаt pedаgogikа universiteti

6. Kiklad madaniyati. 
Kiklad Krit shimolidagi Egey dengizidagi ko`pgina 
orollar majmuasidir. Ularni yunonlar “kikladlar” ya’ni “aylana” deb atashgan. 
Kiklad orollarida qadimda kariy va leleglar yashaganlar. Ularga Krit orolidan 
ko`chib kelganlar qo`shilgan. Aholi uzumchilik va hunarmandchilik bilan 
shug`ullangan.Kiklad orollari bilan Egey havzasidan chekkadagi o`lkalar bilan 
dengiz savdosi alohida o`rin tutadi. Kema egalari, hunarmandlar, savdogarlar orol 
ijtimoiy hayotida yetakchi o`rinni egalladilar. Tadbirkor, uddaburon savdogar, 
boy hunarmand va kemasozlar dengiz savdosining tashkilotchilari edilar. Kiklad 
orollari aholisi katta-kichik, pishiq qilib qurilgan bir-ikki qavatli uylardan iborat 
shahar ko`rinishidagi kichik manzilgohlarda yashaganlar. Kichik shaharchalar 
jamoa asosida xalq yig`inlari orqali boshqarilgan deb taxmin qilinadi. 
Shaharchalar odatda dengiz qirg`oqlarida, port yaqinida qurilgan. Port yaqinida 
maydon bo`lgan. Bu yerda bozor bo`lib, savdo va boshqaruv ishlari muhokama 
qilingan. Kiklad orollarida er. avv. XVI-XV asrlarda Knoss hukmronligi 
o`rnatildi. Knossga qaramlik o`lpon to`lash bilan cheklanib, Kiklad o`ziga xos
madaniyatni saqlab qoladi. Ammo er. avv. XV asr o`rtalarida Fera orolida otilgan 
vulqon Kiklad orollari halokatiga sababchi bo`ldi. Dengizda ko`tarilgan ulkan 
sunami dengiz qirg`og`idagi shaharlarni vayron qildi. Vulqon kuli inshootlarni 
olov ichiga soldi. Ko`plab kishilar halok bo`ldi. Vulqon otilgandan so`ng, to`zib 
ketgan aholi va vayrona orolchalar Peloponnes va Bolqon Yunonistonining 
boshqa hududlaridan kelgan axeylar o`ljasiga aylandi.

---

129
Kiklad madaniyati uch yirik davrga bo`linadi:
1.
Qadimgi Kiklad davri (2700-2300-yillar).
2.
O`rta Kiklad davri (2300-1500-yillar).
3.
So`nggi Kiklad davri (1500-1100yillar).
XIX asr oxiri XX asrdan Egey dengizi orollarida ham faol arxeologik 
qazilma ishlar olib borildi. Ingliz arxeologlari Antikoros orolidan jez davri 
yodgorliklarini topdilar. Shundan so`ng, Melos, Seros, Spornos, Loros va Naksos 
orollarida arxeologik qazish ishlari olib borildi. 1932-yil yosh yunon arxeologi 
Spiridon Marinotos Minos orolining yirik porti Amnissni topdi. U arxeologik 
ishlarda Strabonning “Geografiya” asaridan keng foydalandi. 1967yil arxeologlar 
Fera oroligidan Akrotir shahrini topishdi. U Egey Pompeyasi deb ataldi. Vulkan 
kullari ostidan vulqon otilishi oqibatida halok bo`lgan shahar qoldiqlari topildi. 
Qazishmalar natijasida tosh tashalgan ko`chalar, katta inshootlar, uylarning 
ikkinchi va uchinchi qavatlari va ularga boradigan zinapoyalar saqlanib qolgan. 
Inshootlar devorlariga ajoyib tasvirlar tushirilgan: ko`k rangli maymunlar, 
antilopalar tasviri, ikki kurash tushayotgan bola, ularning birini qo`lida maxsus 
qo`lqop. Qizil, sariq va yashil rangdagi ot va mox o`ti bosgan qoyalar, sariq 
poyalardagi qizil nilufarlar, ularning ustidan uchayotgan qaldirg`ochlar. Boshqa 
tasvirda shaharning ko`rinishi va ko`p kemalar suzayotgan dengiz tasvirlanadi.
Kiklad madaniyati jez davri madaniyati bo`lib, orollardan jezdan yasalgan 
mehnat qurollari, sopol buyumlar, zeb-ziynatlar topilgan. Rassomchilikda freska 
tasvir san’ati yuksak rivojlangan. Kiklad madaniyati yodgorliklarida Kichik 
Osiyoning ta`siri ko`rinadi.
Alohida tsivilizatsiyalar savdo va turli aloqalar orqali bir – biriga ta’sir etgan.
A. Klassik davr tsvilizatsiyalari bir birlarini xudulariga chegardosh bo‘lib,doimo 
o‘zaro ta’sirda bo‘lib kelgan.
1. Yunoniston madaniyati Fors va Rim madaniyatlariga ta’sir etganligini 
ko‘rishimiz mumkin.
Alohida tsivilizatsiyalar savdo va turli aloqalar orqali bir – biriga ta’sir etgan.
A. Klassik davr tsvilizatsiyalari bir birlarini xudulariga chegardosh bo‘lib,doimo 
o‘zaro ta’sirda bo‘lib kelgan.
1. Yunoniston madaniyati Fors va Rim madaniyatlariga ta’sir etganligini 
ko‘rishimiz mumkin
51
.