Rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidаgi toshkent dаvlаt pedаgogikа universiteti

 
 
 
Ma`ruza №2,3 
Mavzu: Qadimgi sharq tarixi. Qadimgi Misr podshohligi 
 
Режа: 
1.
Qadimgi sharq tsivilizatsiyasi.
2.
Misrshunoslik fanining rivojlanishi.
3.
Qadimgi podsholik davridagi Misr (er.av. XXIII - XVIII asrlar).
4.
Yangi va so‘ngi podsholik davrida Misr davlati (er.av.XVI-XII asrlar).
5.
Qadimgi Misr madaniyati.
Qadimgi sharq tsivilizatsiyasi. 
Insoniyat tarixida ibtidoiy jamoadan 
tsivilizatsiyaga o‘tish shaharlarning paydo bo‘lishi, ularning hokimiyat va diniy 
markaz sifatida shakllanishi ibodatxona, saroylar qurilishi, yozuvni paydo 
bo‘lishi bilan va shuningdek jamiyatda turli sinflar va davlatchilikni paydo
bo‘lishi bilan boshlanadi. Tabiiyki, tsivilizatsiyalar tarixi Qadimgi Sharqda er.av. 
IV ming yilliklardan jamiyatning taraqqiyoti natijasida turli ijtimoiy qatlamlarni 
paydo bo‘lishi bilan boshlanadi. Qadimgi Sharq tsivilizatsiyasi turli geografik 
hududlarda, turli davrlarda tugallandi. Jumladan Old Osiyoda Qadimgi Sharq 
tarixi Makedoniyalik Iskandarning yurishlari (er. av. IV asr.) bilan tugallandi, 
Janubiy va Sharqiy Osiyo mamlakatlari uchun eramizning II ming yilligining 
ikkinchi yarmigacha davom etdi. “Qadimgi Sharq” geografik tushunchasi
shimoliy-g’arbiy Afrikadan Tinch okeanigacha va buyuk cho‘ldan Hind okeani 
va Saxaragacha bo‘lgan ulkan hududni qamrab oladi. Asosan bu hudud subtropik 
iqlimli, yozi juda issiq va quruq, yumshoqligi bilan ko‘zga tashlanadi.
Birinchidan
, insonlarda tashkiliy ahamiyatga, ikkinchidan xalqlararo 
xarakteristikasining sivilizatsiyasidan kelib chiqishning ahamiyati. 

---

17
A.
Misol uchun, Mesopotamiya va Misr sivilizatsiyalar shaharlari o`zining 
harbiy va geografik o`rni va oldi-sotti savdo aloqalari rivojiga ega bo`lgan, lekin 
ular bir- biridan farq qilgan. 
1.
Misrda ko`proq haykaltaroshlikda o‘lim va o‘limdan keyingi hayotga 
ko`proq e`tibor berganlar. Jumladan, Misr madaniyatiga ham.
2.
Mesopatamiyada esa, badiiy va adabiy asarlar bo‘lishiga bo‘lgan istak 
bir oz ko‘proq bo`lgan.
3.
Misrliklar ayollarga erkinlik berish tarafdori bo`lganlar. 
4.
Misrliklar, bolalarni o`ldirishga qarshilik qilganlar.
5.
Madaniyat va siyosiy tomondan ham sivilizatsiyada ma`lum bir 
yo`nalish yo`lga qo`yilgan.
B. Mesopatamiya va Misrdagi rivojlanishda asosiy urg`u bir - biri bilan 
solishtirish bo`lgan.
1.
Harappa sivilizatsiyasi nozik shaharlarini yanada yuksalishi 
va rivojlanishida asosiy urg`u shunga qaratilgan.
2.
Xitoy madaniyatida boshqaruvga judda katta e`tibor berganlar. 
C.
Har bir shahar rivojlanishda o`z yo`liga ega bo`lgan. O`zining boshqaruvi, 
savdo aloqalari, qonun qoidasi va ilm fani o‘z tarixiga ega bo`lgan.
 VII.
Bu barcha ilk sivilizatsiyalar avlodlarga meros bo`lib ta`sir ko`rsatgan.
A.
Suvdagi sivilizatsiyada pul muomalaga kiritilgan. 
B.
Suv yo‘li orqali bo`lgan jarayonlarda sivilizatsiya ta`siri juda 
katta ahamiyat kasb etgan. 
1. Dengiz orqali Misr va Mesopatamiya aloqasi Gretsiya va Krit shaharlariga 
va qoloq shaharlarga o`z ta`sirini o`tkazgan. C
.
Sivilizatsiya uchinchi merosining 
ta`siri. 
1. Shanxay sulolasi o‘zlarining yarim afsonaviy tarixi, Shanxay siyosiy 
tartibda konsepsiyasini joriy etgan va bundan Xitoy madaniyati xabardor edi. 
2.O`rta Osiyo va Yevropa madaniyatidagi Mesopatamiyaning ta`siri o`tgan
4
.
Ko`p mingyilliklar o`tib, insonlar o`z ijtimoiy infratuzlilmalarini yaxshilash 
bo`yicha o`z strategiyalarini mudom rivojlantirib bordilar. Yuksak madaniy 
o‘zgarishlar, demokrafik portlashlar, va texnologik innovatsiyalar miloddan 
avvalgi 3500 yillarda murakkab iyerarxik jamiyatlar tashkil topishiga yo`l ochib 
berdi, ular shaharlarda to`plandilar va yangi jamoaviy institutlar tomonidan 
kuchaytirildi. Shahar hayoti inson tajribasini shakllantirdi. Insonlar uchun 
ishonchli suv manbalarni topish muhim edi, chunki sugòrish manbasining aniqligi 
yirik aholini ozuqa bilan ta`minlash uchun zarur darajada ekin ekishga imkon 
yaratardi.
Aynanshujoylardakeyinchaliksvilizatsiyalarpaydobо‘ldi.Qadimgi 
Sharq 
xalqlarining tsivilizatsiyalari asosan buyuk daryolar Nil, Dajla va Frot, Hind, 
Gang, Xuanxe, Yantszi, Amudaryo kabi daryo havzalarining unumdor 
4
Peter N. Stearns. A Brief History of the World. Part I. THE TEACHING COMPANY. New York. 2007. р. 15-16.

---

18
vodiylarida sun`iy sug’orishga asoslangan xo‘jalik hayotini samarali rivojlanishi 
bilan ajralib turadi. Qadimgi Sharq tsivilizatsiyasi jahon xalqlari taraqqiyotining 
keyingi rivojlanishiga smarali ta'sir ko‘rsatadi va uning poydevori hisoblanadi.