Ўрта асрлар Шарқ санъати. Араб Халифалиги даври. Маъруза мазмуни

Ҳиндистон санъати


Илк феодализм даври. VI асрда Гупта сулоласи хокимияти кўчманчи қабилалар тайзиқида халокатга учради. Унинг шимолий томонларининг анчагина қисмини эфталитлар ўз ерларига қўшиб олдилар. Қолган қисми эса қатор князликларга- ажралиб кетди. Хиндистонда феодализм ривожланиб борди. Шу даврга келиб, Ҳиндистонга ташқи хужумлар ҳам камайди ва Ҳиндистон иқтисодий ривожланиш, ташқи мамлакатлар билан савдо-сотиқ ишларини олиб бориш имкониятига эга бўлди. Бу даврга келиб брахман дини буддизмни сиқиб чиқарди. Агар буддавийликда саньат кўтаринки рухда гўзал одамлар, қаҳрамонларни табиат қўйнида тасвирласалар эндиликда Вишну ва Шива қиёфалари ва уларга атаб қурилган ибодатхоналар йетакчи ўринни эгаллайбошлади.Уларга атаб катта меьморий мажмуалар барпо этила бошланди. Қурилиш ишларида ҳам ўзгаришлар сезиларли бўлди. Чайтя ва вихара(монастир ётоқхонаси) хоналари кенгайди, безак ишларида эса ҳайкалтарошлик йетакчи ўринга чиқиб олди ва деярли меьморлик билан уйғунлашиб кетди. Хиндистонда ўрта асрчилик узоқ давом этди. Гупта даврида ривожланабошлаган бу ижтимоий тузум 18 асргача давом этди. Шу даврни иккига- 7-12 асрларни илк феодализм ва 13-18 асрларни ривожланган феодализм даврига киритилади. Илк феодализм даври VII аср меморлиги, асосан, Мадорас яқинидаги Махабалипурама (Мамаллапурама) шаҳарчасида тўпланган. Бу ёдгорликлар комплекси катта қояларни йўниш асосида яратилган ҳамда ғорга ишланган ибодатхоналардан, қоя сатхида ишланган "Гангнинг пастга тушиши" бўртма тасвиридан ташкил топган.
Қояга йўниб ишланган ибодатхона - ратхлар баландлиги 14 м дан, ғор ичига ишланган ибодатхоналарнинг эни ва узунлиги эса 8 м дан ошмайди. Кўп холларда қояга йўниб ишланган ибодатхоналарнинг ички хонаси йўқ. Уларнинг ташқи шаклларида ўша даврда мавжуд бўлган ибодатхоналар шакли қайтарилади.
VIII аср меморлигида ҳайкалтарошлик саньати муҳим ўринни эгаллайди. Бу хусусият элурдаги Кайласанатх ибодатхонасида яққол сезилади. Яхлит қояни йўниб яратилган бу ибодатхонанинг узунлиги 60 м, баландлиги 70 м бўлиб, рамзий характерга эга, гўё у Шива яшаган муқаддас тоғ рамзий кўринншини билдиради.