Ўрта асрлар Шарқ санъати. Араб Халифалиги даври. Маъруза мазмуни

Иллюстрация 12. Лутфилло масжиди. Исфохон. Эрон
Иллюстрация 13. Шайх Лутфилло масжиди. Интерьер

Улар бир неча кўринишда, яьни минорасимон, кубсимон ёки кўпқиррали призмасимон шаклда бўлиб, тепа қисми эса ярим сфера шаклидаги гумбаз ёки чодирасимон шакл билан тугалланган.

Иллюстрация 14. Гавхаршодбегим масжиди. Машхад. Эрон
Иллюстрация 15. Ризо Аббосий. Миниатюра

Баьзи мақбаралар пештоқ-гумбаз типида бўлган. эроннинг кўпгина шаҳар ва қишлоқла-рида кўпроқ минорасимон мақбаралар кенг тарқалган. Хуросондаги Кобус мақбараси шундай типда ишланган (1006-1007) ёдғорликлардан ҳисобланади.

Иллюстрация 16. Қандакорлик. Эрон. Ўрта асрлар

13-14 асрларда Табризда шаклланган миниатюра мактаби Узоқ Шарқ рассомлиги асосида вужудга келди. Бу даврда яратилган миниатюра асарларида одам жуссаси(фигураси) ва ҳайвонлар тасвирини йирик, шакллар чегара чизиқ билан айлантириб чиқиш ҳамда ишланган образларнинг монголоид типида ишланиши билан характерланади.

Тасвирларда Хитой мотивлари(аждаҳо, финикс, лотос) учрайди. Масалан Рашиддиннинг "Жомий ат таварих", 1306-1314, Фирдавсийнинг "Шоҳнома", 14 асрнинг 30-40 йиллари.

16-17 асрлар сафавийлар даврида катта қурилиш ишлари олиб борилди, катта шаҳар мажмуалари барпо этилди(( Исфахон), парк боғ саньатида ютуқларга эришилди. Китобот, хаттотлик ва миниатюра борасида шу даврда катта ютуқлар қўлга киритилди, қатор миниатюра мактаблари (табриз, исфахон, машхад, казвин) ўз ривожини бошидан кечирди.

Табриз миниатюра мактабининг ривожланган даври 16 асрларга тўғри келиб у даврнинг йирик мусаввирлари Султон Муҳаммад, Мирза Али, Оға МироқМир Сайид Али номи билан боғлиқ. 16-17 аср бошлари Табриз мактаби ривожида шу даврда яшаб ижод қилган Содиқ бек Афшар ҳам сезиларли таьсир ўтказди. Бу мактабининг ўзига хос хусусиятлари тасвир ва безак саньатининг уйғунлигида, тасвирда ишлатилган манзара кўринишларининг асар ғоявий пластик йечими муҳим ўрин тутиши ҳамда ёрқин ранг тизими ва унинг ритмик охангдорлигида кўринади.