Ro`yxatga olindi: №

2.5. Korporativ boshqaruvning oilaviy modeli
Korporativ   boshqaruvning   oilaviy   modeli   yoki   oilaviy   biznes   guruhlar,
dunyoning   barcha   mamlakatlarida   amalda   keng   qo‘llaniladi.   Korporativ
boshqaruvning   bunday   tizimiga   Osiyo   va   Lotin   Amerikasi   mamlakatlarida,
Kanadada,   Shvetsiya,   Italiya,   Frantsiya   kabi   Evropa   davlatlarida   tez-tez   duch
kelish mumkin. Bunda yirik korporatsiyalarni boshqarish yagona oila  a’zolari

---

A firma
B firma
C firma
D firma
tomonidan   amalga   oshiriladi.   Kapital   oila   a’zolari   o‘rtasida   markazlashadi   va
taqsimlanadi,   shuningdek   biznes   ustidan   nazorat   to‘liq   oilaga   tegishli   bo‘ladi.
Shvetsiyadagi Valenberglar shajarasi, Kanadadagi, Bronfmanlar shajarasi, Janubiy
Afrikadagi Oppengeymerlar oilaviy guruhi, Tayvandagi Li Kay Shi oilaviy guruhi,
Italiyadagi   Agnelli  biznes  guruhi  kamilarni  bu   modelga   misol   sifatida   keltirish
mumkin. Shuni ta’kidlash kerakki, korporativ boshqaruvning oilaviy modeli anglo-
sakson   modeliga   qarama-qarshi   model   hisoblanadi.   Ya’ni   oilaviy   xolding
kompaniyalar   yaxlit   firmalar   tizimini   nazorat   qiladi,   o‘n   z   navbatida   xolding
tizimidagi firmalar keyingi guruhdagi kompaniyalarni nazorat qiladi. Investorlar
qo‘shimcha   daromad   olish   maqsadida   oilaviy   kompaniyalarga   investitsiya
kiritishlari mumkin, lekin ular oilaviy guruh kompaniyalarining hech birida yuqori
ovozga ega bo‘la olmaydilar.
Oilaviy biznes guruhidagi kompaniyalar ustidan nazorat guruh tomonidan
shakllantirilgan   piramidaga   asoslangan   boshqaruv   tizimi   vositasida   o‘rnatiladi.
Bunda ikkilamchi toifadagi aksiyalar chiqarish va aksiyalarga o‘zaro egalik qilish
tizimi amal qiladi. Guruhlarning piramidaga asoslangan tuzilmasi amalda barcha
oilaviy   biznes   guruhlar   tashkil   topishining   asosi   hisoblanadi.   Aynan   piramida
tuzilmasi   oilaviy   kompaniyalarda   kapital   va   resurslarni   nazorat   qilish   imkonini
beradi va oilaning real mulkidan kelib chiqqan holda oshirib boriladi (2.1-rasm).
51%
51%
51%
51%
49%
49%
49%
49%
2.1-rasm. Oilaviy biznes-guruhlarda piramida tuzilmasi
2.1-rasmdan ko‘rinib turibdiki, oilaviy kompaniya A firmaning 51 foiziga
egalik qiladi va uning faoliyatini nazorat qiladi. O‘z navbatida A firma B firmani
nazorat qiladi. Bunda oilaviy kompaniya 25,5 foiz pul oqimlariga egalik qiladi,
lekin A firma B firma faoliyati ustidan to‘liq nazoratni amalga oshiradi. Xuddi shu
tarzda oila C firmani ham to‘liq nazorat qiladi, lekin foydaning 12,75   foiziga
egalik   qiladi.   Piramida   bo‘yicha   pasayishda   oilaviy   kompaniyaning
daromadlardagi ulushi kamayib borsada nazorat to‘liq saqlab qolinadi.
Boshqa   firmalar   ustidan   nazoratni   saqlab   qolish   uchun   oilaviy   biznes-
guruhlar   o‘zaro   teng   bo‘lmagan   miqdorda   ovoz   berish   huquqini   beruvchi
aksiyalarni   muomalaga   chiqaradilar.   Ya’ni   birjada   joylashtiriladigan   aksiyalar
bo‘yicha ovozlar soni oilaviy firma egalik qiladigan ovoz berish huquqini beruvchi