Ro`yxatga olindi: №

Qo‘shimcha topshiriqlar
1. Minoritar   aksiyadorlar   va   majoritar   aksiyadorlarning   aksiyadorlik
jamiyatlarini boshqarishdagi va faoliyatidagi ishtiroki bo‘yicha quyidagi jadvalni
to‘ldiring.
Minoritar aksiyadorlar
Majoritar aksiyadorlar
1.
2.
...
1.
2.
...

---

2. Minoritar aksiyadorlar qo‘mitasi tashkil etilishi va faoliyat mexanizmi 
bo‘yicha quyidagi jadvalni to‘ldiring.
Minoritar aksiyadorlar
Majoritar aksiyadorlar
1.
2.
...
1.
2.
...

---

XI bob. DAVLAT ULUSHI MAVJUD AKSIYADORLIK
JAMIYATLARIDA KORPORATIV BOSHQARUV
11.1. Korporativ   boshqaruvda   davlat   ishtirokining   o‘ziga   xos
xususiyatlari
Bozor   iqtisodiyoti   sharoitida   davlatning   iqtisodiyotga   aralashuv   darajasi
keskin   qisqarib  borishiga  qaramasdan,   butunlay  barham   topmaydi.  Ya’ni  bozor
iqtisodiyoti   yuqori   darajada   rivojlangan   mamlakatlarda   ham   iqtisodiyotning
ma’lum bir soha va tarmoqlarida davlat o‘z ulushini saqlab qolganligiga bugungi
kunda   ham   guvoh   bo‘lmoqdamiz.   Umumiy   olganda   korporativ   boshqaruv
modellari   xususiyatlari,   mamlakatlarning   rivojlanish   xususiyatlaridan   kelib
chiqqan   holda   iqtisodiyotda   davlat   ulushi   darajasi   xorijiy   davlatlarda   turlicha
ekanligini ham shu o‘rinda qayd etib o‘tish lozim. Har bir davlatning korporativ
tuzilmalardag ulushi darajasi ko‘p jihatdan ijtimoiy-iqtisodidiy taraqqiyotga ta’sir
ko‘rsatish   zarurati   bilan   o‘zaro   bog‘liq   hisoblanadi.   Bunda   albatta   ma’lum   bir
maqsadlar   belgilab   olinadi.   Davlat   ishtirokidagi   aksiyadorlik   jamiyatlarida
korporativ   boshqaruv   amaliyoti   xususiy   korporativ   tuzilmalardagi   korporativ
boshqaruv   amaliyotidan   ma’lum   bir   xususiyatlariga   ko‘ra   farq   qiladi.
Yuqoridagilar   asosida   quyida   davlat   ulushi   mavjud   aksiyadorlik   jamiyatlarida
korporativ   boshqaruv   xususiyatlari,   davlatning   korporativ   boshqaruvdagi
ishtirokidan   asosiy   maqsadi   va   vazifalari,   oltin   aksiya   amaliyotining   qo‘llanish
tartibi,   mamlakatimizdagi   aksiyadorlik   jamiyatlari   faoliyatida   davlat   ishtiroki
tahlilini ko‘rib chiqamiz.
Davlatning   korporativ   tuzilmalar   faoliyatidagi   ishtirokini   quyidagi   ikkita
yo‘nalish asosida ko‘zga tashlanadi:
Birinchidan,   korporativ   boshqaruv   amaliyoti   bo‘yicha   me’yoriy-huquqiy
hujjatlarni   qabul   qiladi   va   korporativ   tuzilmalarning   faoliyati   davomida
qonunchilikda   belgilab   qo‘yilgan   talablarning   bajarilishi   holatini   nazorat   qilib
boradi. Mazkur jihat barcha mamlakatlar tajribasida qo‘llaniladi.
Ikkinchidan, davlat korporativ boshqaruv amaliyotida bevosita ishtirok etadi
va   aksiyadorlik   jamiyatlari   faoliyatiga   doir   qarorlar   qabul   qilishga   o‘z   ta’sirini
ko‘rsatadi. Bunda davlat ustav kapitalidagi ma’lum bir ulushga egalik qilish orqali
mulkdor sifatida ishtiroki kun tartibiga chiqadi.
Umuman davlatning korporativ boshqaruvda bevosita ishtiroki quyidagilar
asosida amalga oshiriladi:
- aksiyadorlik   jamiyati   ovoz   beruvchi   aksiyalariga   to‘liq   egalik   qilish.
Shuningdek faqat davlat tomonidan ustav kapitalini to‘liq shakllantirish amaliyoti
asosida   ham   davlatning   korporativ   boshqaruvdagi   ishtiroki   kuzatiladi.   Bunda
davlat aksiyadorlik jamiyatida yagona aksiyador sifatida faoliyat yuritadi va yakka
tartibda   qarorlar   qabul   qiladi.  Mazkur   amaliyot   mamlakatimizdagi   aksiyadorlik
jamiyatlarida ham kuzatiladi;
- aksiyadorlik jamiyatlari aksiyalar nazorat paketiga egalik qilish. Mazkur
holatda davlat yirik aksiyador sifatida maydonga chiqadi va birinchi  navbatda

---

davlat manfaatlarini ko‘zlab faoliyat yuritadi. Ya’ni boshqa aksiyadorlarning 
qarorlar qabul qilishga ta’siri nisbatan past bo‘ladi;
- aksiyadorlik jamiyati ustav kapitalida ma’lum bir ulushga egalik qilish.
Bunda davlat o‘z egaligidagi aksiyalarning ustav kapitalidagi ulushiga mos tarzda
ovoz berish orqali korporativ boshqaruvda ishtirok etadi. Agarda aksiyalar ulushi
asosida kuzatuv kengashi yoki taftish komissiyasi a’zolarini ko‘rsatish vakolatiga
ega bo‘lsa aksiyadorlarning yillik umumiy yig‘ilishida kuzatuv kengashiga yoki
taftish komissiyasiga o‘z nomzodlarini taqdim etadi va kumulyativ ovoz berishda
ishtirok etadi;
- oltin   aksiya   amaliyotini   joriy   etish.   Mazkur   amaliyotda   davlat   ustav
kapitalida hech qanday ulushga ega bo‘lmasdan yoki aksiyalar nazorat paketiga
egalik   qilmagan   holda   korporativ   boshqaruvda   o‘z   vakili   orqali   qarorlar   qabul
qilishga ta’sir ko‘rsatadi.
Davlatning   korporativ   boshqaruvdagi,   umuman   korporativ   tuzilmalar
faoliyatidagi ishtiroki qator afzalliklarga va kamchiliklarga ega (11.1-jadval).
11.1-jadval