Ro’yxatga olindi: №2021 yil “ ”

Ularning har biri qandaydir suyuqlikning boshqalardan ko’pligi bilan ajralib turadi.

1. 
   Organizmda qonning ko’pligi bilan xarakterlanuvchi – sangvinik.
   
2. 
   Limfa (shilimshiq) ko’p bo’lganda – flegmatik.
   
3. 
   Sariq o’tning ko’payishi – xolerik.
   
4. 
   Qora o’tning ko’p bo’lishi – melanxolik deb ataladi.
   

Fandan temperament termini muhim o’rin oldi va hozirgi kunga qadar kishilarni temperamentiga muvofiq 4 gruppaga ajratish o’z ahamiyatini saqlab qoldi.
Nemis faylasufi I. Kant (18 asr) qonning individual xususiyalari temperamentning asosi hisoblanadi, degan edi. Rus anatomi va vrachi P.F. Lesgaftning g’oyasi ham shu nuqtai-nazarga yaqin edi. Olim temperamentning asosida qon aylanishining (qon tomirlarining torligi va kengligi, ularning bo’sh joyi, diametri, yurakning shakli va b) xususiyati yotadi deb yozgan edi.
Nemis psixiatri E.Krechmer individning psixik tuzilishi tana tuzilishiga, tananing umumiy konstruksiyasiga to’g’ri keladi, degan tasavvurlarni asosladi.
Amerikalik olim U.Sheldon hma individual psixologik xususiyatlar bilan gormanal sistema bilan boshqariladigan tana xususiyatlarini (organizmning har xil to’qimalari nisbati) to’g’ridan-to’g’ri bog’liq qilib qo’ydi.
Shunday tasavvurlarga hech qanday asos yo’q deb bo’lmaydi, lekin ular ishning asosini emas, biroq faqat bitta tomonini ko’rsatadi xalos. Psixik ko’rinishlarning asosi bosh miyaning, psixik organlarning xususiyatlari tashkil qilishini to’la hisobga olish zarur.
3 I.P.Pavlov o’zining ilmiy tadqiqotlari natijasidagi nerv sistemasi turlari ta’limoti temperamentni tabiiy-ilmiy o’rganish tarixida chinakamiga keskin o’zgarish yasadi. Laborotoriyada katta yarim sharlari qobig’ining ishi umumiy xususiyatlari bilan birga nerv faoliyatida hayvonning individualligi bilan bog’liq bo’lgan nerv faoliyatidagi farqlar kashf qilindi va o’rganildi. Itning xatti-harakati, asosiy nerv jarayonlarining ayrim xususiyatlari – hayajonlanish va tormozlanishga qonuniy ravishda mos kelganligi ko`zatildi.
Tadqiqotda individual farqlar asosida quyidagi fiziologik xususiyatlar: hayajonlanish va tormozlanish kuchi, ularning harakatchanligi, hayajonlanish bilan tormozlanish o’rtasidagi vazminlik yotishi aniqlandi. Ushbu xusisiyatlarning u yoki bu tarzdagi birikuvi oliy nerv faoliyatining turini tashkil etadi.
I.P. Pavlov ONF ning asosiy turlari tasnifini yaratdi. Nerv jarayonlarining kuchiga bog’liq holda itlar kuchli va kuchsiz turlarga bo’linadi.
Kuchsiz jonivorlarda har ikkala prosess kuchsiz bo’ladi, ayniqsa, tormozlanish juda kuchsiz bo`ladi. Ular besaramjon, to’xtovsiz alanglayveradi. Kuchsiz qo’zg’atuvchi ham ularga kuchli ta’sir etadi.
Kuchli hayvonlar muvozanatli va muvozanatsizlarga bo’linadi. Kuchli muvozanatsiz hayvonlarda kuchli qo’zg’atish jarayoni bilan nisbatan kuchsiz tormozlanish shaklida uchraydi. Faoliyati juda zo’riqishi natijasida nerv faoliyatida bo`zilish ro’y beradi. Ko’p hollarda agressiv, urishqoq, xaddan ziyod qo’zg’aluvchan bo’lib qoladi.
Kuchli muvozanatlilar, harakatchan, tez qo’zg’aluvchan, aksi ham bo’lishi mumkin qiyinchilik bilan qo’zg’aladi, sust bo’ladi.