Roman Yoshlar nashriyot uyi

Chingiz Aytm atov
Fantastik to ‘qimaning ahamiyatiga kelganda, o ‘z davrida 
Dostoyevskiy shunday deb yozgan edi: «Fantastika real voqe- 
lik bilan shu qadar omixtalashib ketsinki, siz unga qariyb isho- 
ning». Dostoyevskiy fantastika qonuniyatini aniq ta’riflagan. 
Haqiqatan ham, qadimgi xalqlar mifologiyasi deysizmi, Go­
gol, Bulgakov yoki M arkesning fantastik realizmi deysizmi, 
yoxud ilmiy fantastika deysizmi - bular bari qanchalik xil- 
ma-xil b o ‘lmasin, real voqelikka y o ‘g ‘irib tasvirlangani 
tufayli ishonarlidir. Fantastika real hayotning qaysidir to- 
m onlarini qabartib ko'rsatadi, « o ‘yin qoidalari»ni tayin 
etib, hayotning o ‘sha tom onlarini falsafiy um um lashtiradi 
va tanlab olingan xususiyatlarning rivojlanish potentsiyali- 
ni oxiriga qadar ochib berishga xizm at qiladi.
Fantastika - hayotni yangicha, favqulodda nazar bilan 
ko‘rishga yordam beradigan m ajoziy shakldir. A srim izda 
m ajoziy fikrlashga b o ‘lgan ehtiyoj odatdagi fantastika ola- 
m iga so ‘nggi yillar ilm iy-texnik kashfiyotlarning jad al kirib 
kelayotgani bilangina o ‘sib qolm adi, balki, to ‘g ‘riro g ‘i, 
iqtisodiy, siyosiy, g ‘oyaviy, irqiy singari m udhish ziddiyat- 
larga yem b o ‘layotgan dunyom izning o ‘zi aql bovar qilm as 
majozlarga boydir.
Shu bois ham ushbu rom anim da tasvirlangan S ario‘zak 
m ajozlari m ehnatkash insonga uning zam in im iz taqdiri 
uchun naqadar m a s’ulligini yana bir karra eslatib qo'yishini 
istar edim...
6

---

A srga tatigulik kun
Bui kitob jism u fig ‘onimdir mening,
Bu kalom jon-u jahonimdir mening.
Grigor Narekatsi «Musibatnoma» X asr
I
Qaqrab ketgan jarliklaru suvi qurigan soyliklarda rizq ilin- 
jida xo‘rak izlab chiqqan - tulkining joniga to ‘zim bersin. U 
yerteshar mayda jonivorlam ing u yoqdan-bu yoqqa g ‘izillab 
chopib o ‘tishini kuzatib ta ’qib qilar, goh yumronqoziq ini- 
ni shosha-pisha kovlay boshlar, goh o‘yib ketgan eski jarlik 
ichida berkinib yotgan kichkinagina q o ‘shoyoqning nihoyat 
tashqariga sakrab chiqishini poylab yotardi. M abodo chiqib 
qolguday b o ‘lsa, shu lahzadayoq tutib olib, m ijg‘ilab tash- 
lardi. O vga chiqqan och tulki tim irskilanib, asta-sekin 
tem ir y o ‘l sari yaqinlashib kela boshladi. Dashtlik b o ‘ylab 
bir tekis cho‘zilib ketgan qoram tir tem ir izlardan guldirab 
tevarak-atrofni larzaga solib, goh u tomon, goh bu tom on 
g ‘izillab o ‘tib turgan poyezdlar tulkini ham o ‘ziga chorlar, 
ayni chog‘da yuragiga g ‘uluv solardi; poyezdning ortida 
qolgan dim og‘ni achishtiruvchi dud va kuyindi hidini k o ‘p 
o ‘tm ay shamol atrofga tarqatib yuborardi.
K echga yaqin tulki y o i yoqasida turgan sim yog‘och 
ostidagi chuqurlikka kirib, u yerda qalin o ‘sib to ‘q-qizil 
rangda qiyg‘os u ru g‘lagan, lekin vaqti kelib quvrab qol­
gan otquloqlar ostiga g ‘ujanak b o ‘lib oldi va yer b ag ‘irlab 
esgan sham olning qovjiragan o ‘tlam i shildiratayotganidan 
g ‘ashi kelib, qulog‘ini ding qilgancha qorong‘ilik tushishini 
toqat qilib kutdi. Simyog‘ochlar ham nuqul g ‘uvillab turardi.

---