Rliginizomiynomidagitoshkentdavlat pedagogikauniversiteti

 
Xulosa 
Xulosamning mazmuni shundan iboratki Jaxon va mintaqa madanyati 
mamlakatlar tarixida sivilzatsiya o’choqlarining tarixini o’rganishda 
katta ro’l o’ynaydi . Masalan jahon madanyatlaridan Mesapotamiya 
madanyatini olaylik ularning 
katta yutuqlardan biri bu yozuvning ixtiro 
qilinishi edi. Ilk yozuv mil.avv. IV ming yillikda Janubiy Mesopatamiyada 
kashf qilingan. Bu fanda ieroglif deb nomlangan.Masalan, qush so'zi 
qushning tasviri bilan, suv so'zi uch qator to'lqinsimon chiziq bilan ifoda 
etilgan.Ammo suratli yozuv bilan hamma so'zlarni ham ifoda qilib 
bo'lmagan. Uning cheklanganligi sababli bu yozuvtakomillashtirib 
borilib, mixxat yozuvi kashf qilingan.Qadimdan Mesopatamiya mirzolari 
adabiy, tarixiy asarlarni sopol, teri, loy lavhalarga yozib, o'ziga xos 
kitoblar yaratganlar va kutubxonalarni tashkilqilganlar. 
Misr madanyatida esa o’zining yetakchi madaniyat yo'nalishi - bu 
arxitektura bo'lib, u boshqa madaniyat turlari bilan uyg'unlikda 
rivojlandi. Birinchi piramida arxitektor Imxotep loyihasi asosida Fiza va 
Joserga atab Sakkarada (mil. avv. III ming yillikda) qurilgan bo'lib, u 
buyi 60 metr, pillapoya shaklida qurilgan. Imxotep birinchi arxitektor 
bo'libgina qolmay, ayni chog'da olim, yozuvchi, tabib ham edi.Vafotidan 
keyin unga atab ibodatxonaqurilgan.Ikkinchisi Dashurda qurilgan Snofru 
piramidasi to'rt burchakli shaklda bo'lib, uning bo'yi 100 metr 
edi.Gizadagi firavn Xufu maqbarasi-piramidasi o'zining ulug'vorligi bilan 
ajralib turadi. Xufu (yunoncha Xeops) maqbarasining bo'yi 150 metr 

---

(hozir 146 metr), egallagan joyi 52,900 m2 bo'lib, uning qurilishiga 
og'irligi 2-15 tonnalik 2 mln. 300 mingta tarashlangan tosh 
ishlatilgan.Piramida 30 yil ichida qurilgan.Xufu piramidasi olamning 
yetti mo''jizasining biri hisoblanadi.Gizada qurilgan ulkan sfinks 
(uzunligi 57 metr) Xafra sher surati tarzida bo'lib, o'zining betakrorligi 
bilan ajralib turadi.Hammasi bo'lib 80 ga yaqin piramidalar qurilgan. 
Piramidalar qadimgi Misrning o'ziga xos ramziga aylangan.Piramidalar 
qurilishi qadimgi Misr uchun juda qimmatga tushgan va Misr iqtisodini 
izdan chiqaraboshlagan. Shu sababli firavnlar mil.avv.XVII asrdan 
e'tiboran piramidalar qurishdan voz
kechganlar chunki piramidalar 
o’z salohiyati bilan yetakchi o’rinda
turgan. 
Mintaqamiz madanyatining jahon madanyati tarixida muxim 
o’rintutgan.Uning o'rta asrlardagi madaniyatiga butun dunyo allaqachon 
munosib baxo bergan. Xatto Baqtriya, Marg'iyona, Sug'd, Parfiya, 
Farg'ona, Xorazm, Choch xalqlarining qadimgi madaniyati xam jaxonni 
xayratga solmoqda. Markaziy Osiyo mintaqasining qadimgi madaniyatini 
o'rganish o'n yillar ilgari boshlangan bo'lsada, tadqiqotchilarning bu 
madaniyatining o'ziga xosligi va boy mazmuni lol qoldirdi.Markaziy
Osiyomadaniyati G’arb va Sharqning buyuk madaniyat elementlarini bir 
butunlikda uyg'unlashtirib ifodalagan xolda
o'ziga 
xos 
individuallik kasb etadiki, bu xususiyat keyingi taraqqiyot uchun xam 
negiz bo'lib
qoladi. 
I.A. Karimov aytganlaridek, – «Modomiki, o'z tarixini bilgan, undan 
ruxiy quvvat oladigan xalqni yengib bo'lmas ekan, biz xaqqoniy 
tariximizni tiklashimiz, xalqimizni, millatimizni ana shu tariximiz bilan 
qurollantirishimiz zarur. Tarix bilan qurollantirish, yana bir bor 
qurollantirish zarur».Markaziy Osiyo xalqlari madaniyatining vujudga 
kelishi sharoitlarini belgilashda dastavval, uning jug'rofiy o'rni va tabiiy 
vositalariga e'tiborni qaratish lozim bo'lgan.Markaziy Osiyo davlatlari 
Qadimgi Sharq mamlakatlari bilan yaqin aloqalar o'rnatgan. Midiya va 
Ossuriyaning siyosiy tarixida faol ishtirok etib, xunarmandchilik 
buyumlari va xom ashyo bilan (lojuvardd, oltin, mis bilan) savdo sotiq 
qilganlar. Bu xaqda Ossuriya va Qadimgi Yunon yozma manbalarida 
gapiriladi. Xususan, Baqtriyaning yirik shaxarlari, ko'p sonli axolisi 
xaqida Baqtriya shoxi Oksartning afsonaviy boyligi xaqida Kgesiy 
Knidskiy (Mil. avv.V-IV asrlar) yozib qoldirgan. 
Ko'chmanchi massagetlarning udumi va turmush tarzi xaqida mashxur 
qadimgi Yunon tarixchisi Geradot (mil. av. V asr) yozib qoldirgan. U 
massagetlarning xarbiy qurollari (kamon-yoyi, nayzasi, oyboltasi) da 
oltindan bezak sifatida, misdan qurol va sovut uchun keng foydalanishini 
ta'kidlaydi. Gerodatning yozishicha, massagetlar yagona ma'bud 
quyoshga topinib, otni qurbonlik qilganlar.Qadimgi Markaziy Osiyo 
xalqlarining ma'naviy madaniyati xaqidagi bilimlarning bebaxo manbasi 
«Avesto» xisoblangan. «Avesto» so'zining mazmuni umumiy izoxga ega 
emas., ko'pincha «Asosiy matn» sifatida tarjima qilinadi. Madanyatning 

---

ikki shakli bo’lgani kabi “Avesto” o’zining manaviy saohiyati bilan katta 
o’rin tutadi.