Rliginizomiynomidagitoshkentdavlat pedagogikauniversiteti

Quyi Misr podsholigi davrida Misr inqiroz jarayoniniboshidan 
kechirdi. Yagona Misr avval ikkiga, so'ngra mayda nomlarga 
(davlatchalarga) bo'linib ketadi. Misr avval Numibiya, Ossuriya, Eron 
ta'siriga tushib qoladi va nihoyat, mil.avv. 332 yili Aleksandr 
Makedonskiy tomonidan egallanadi. Shu bilan Misrning qadimgi davri 
tugaydi.Qadimgi Misr madaniyatiga kelsak, u hozirgi qadar ham yashab 

---

kelmoqda. Bu madaniyat jahon madaniyati rivojiga ham katta hissa 
qo'shdi. Shuning uchun ham Yunon faylasufi Aflotun Misr madaniyatini 
«Jami sivilizatsiyalarning onasi»1 deb bejiz aytmagan.Mesopatamiyadagi 
katta yutuqlardan biri bu yozuvning ixtiro qilinishi edi. Ilk yozuv mil. 
2
avv. IV ming yillikda Janubiy Mesopatamiyada kashf qilingan. Bu fanda 
ieroglif deb nomlangan. Masalan, qush so'zi qushning tasviri bilan, suv 
so'zi uch qator to'lqinsimon chiziq bilan ifoda etilgan. Ammo suratli 
yozuv bilan hamma so'zlarni ham ifoda qilib bo'lmagan. Uning 
cheklanganligi sababli bu yozuv takomillashtirib borilib, mixxat yozuvi 
kashf qilingan.Qadimdan Mesopatamiya mirzolari adabiy, tarixiy 
asarlarni sopol, teri, loy lavhalarga yozib, o'ziga xos kitoblar yaratganlar 
va kutubxonalarni tashkil qilganlar. 
Shumerda badiiy adabiyot rivoji yuqori darajaga ko'tarilgan. Noyob 
asarlar jumlasiga «Dehqonchilik alьmanaxi», «Gilьgamesh haqida 
doston» bo'lib, unda Gilьgamesh va Enkidularning do'stligi, 
qahramonliklari va sarguzashtlari haqida hikoya qilinadi.Qadimgi 
davrning eng cho'qqiga chiqqan vaqti podsho Xammurapi (1750-1732 yy) 
hukmronlik qilgan yillarga to'g'ri keladi. Xammurapi yirik davlat tuzib, 
bu davlatni o'zi tuzgan qonunlar asosida boshqargan.Xammurapi 
to'plami mixxat yozuvida bazalьt tosh ustuni sathida bitilgan.qonunlar 
to'plami 282 moddadan iborat bo'lib, u kirish, qonunlar va xulosadan 
iborat. Kirish qismida qonunlarni chiqarishdan asosiy maqsad 
mamlakatda adolat o'rnatishdan iborat, deb ko'rsatilgan.Unda podsho 
ulug'lanib, ko'klarga ko'tarilgan.qonunlarda xususiy mulk himoya 
qilingan. Jumladan: agar kimki ibodatxonaning yoki podshoning mulkini 
o'g'irlasa, u o'ldirilishi lozim; o'g'irlik molni olgan kishi ham o'ldirilishi 
kerak… Xammurapi qonunlari o'z davrining muhim tarixiy, yuridik 
hujjati hisoblanadi. Balandligi 2 m. bazalьt ustunida Xammurapining tik 
turgan holida kursida o'tirgan quyosh va adolat xudosi Xamash qo'lidan 
hokimiyat belgisi - tayoqni olayotgan holati tasvirlangan. Bu jihatdan u 
tasviriy monumentalь asar hamdir.