Rivojlantirish instituti

4 .3 . T a ’m irlash n i reja la sh tirish
T a ’mirlash ishlarida qatnashadigan korxonaning ba rc h a b o ‘lim- 
lari a n iq va kelishilgan h olda ishlam asa, j ih o z la r t a ’m irini tashkil 
qilish m u m k in b o ‘lmaydi.
T a ’m irlash ishlarini rejalashtirishdan asosiy m aq sa d jih o z la m i 
t a ’mirlash ishlarini belgilangan m uddatda yuqori sifatli qilib bajarish 
va t a ’mirlash u c h u n m inim al darajada sarf-xarajat qilishdan iborat. 
T a ’m irlash ishlarini rejalashtirishda b u ishlarni bajarish grafigi 
tuziladi, kapital va o ‘rta c h a t a ’m ir xarajatlari rejasi, m e h n a t va ish 
haqi b o ‘yicha reja, detal va m ate ria lla r sarfi rejasi va xarajatlar 
b o ‘yicha reja tuziladi.
Ta ’mirlash ishlari grafigi.
Grafik korxona t a ’mirlash mexanika 
ustaxonasining ( T M U ) asosiy ishlab chiqarish dasturiga muvofiq 
bir yilga kvartallar b o ‘yicha oylarga taqsimlab tuziladi. 0 ‘rtacha 
ta ’mirlash grafigi esa har bir kvartalga oylar txfyicha taqsimlab tuziladi.
K apital t a ’m irlashning yillik grafigini b o s h m ex a n ik b o ‘limi 
ishlab chiqarish sexlari boshliqlari bilan birgalikda tuzadi va korxona
53

---

bosh m uhandisi t o m o n i d a n tasdiqlanadi. G rafikni bosh m exanik, 
ishlab chiqarish korxonasi rahbari, ishlab c hiqarish sexi boshlig‘i 
imzolaydilar. 0 ‘rtacha t a ’m ir grafigini T M U va ishlab c hiqarish 
sexi boshliqlari tu za d ila r va im zolaydilar h a m d a korxona bosh 
muhandisi tasdiqlaydi. Grafikni tuzish u c h u n mashinalarning turlari 
bo*yicha soni, jih o z la r n in g ishlash sm e n a la ri, h a r b ir turdagi 
t a ’m irlar davriyligi haqidagi m a ’lu m o tla r b o ‘lishi zarurdir. T a ’m ir ­
lash grafigi quyidagi tartibda tuziladi. K o rx o n a n in g rejalashtirish 
b o ‘limi b o sh m e x a n ik b o ‘lim iga rejadagi yilning 1-yanvariga 
belgilangan va ishlatishga tayyor m as h in a la r t o ‘g ‘risida m a ’lu m o t 
beradi. Ish sm enasi va t a ’m irlash davriyligi haqidagi berilganlarga 
asoslanib, yil davom ida a niq turdagi t a ’mirlashlarga m uhtoj b o ‘lgan 
m ash in a la r soni aniqlanadi.
Berilgan tipdagi m a s h in a la r b o ‘yicha o ‘rta c ha t a ’m irlashlar 
soni quyidagi tenglikdan aniqlanadi:
bu yerda: 
N —
berilgan tip d a g i ishlatiladigan m a s h in a la r soni; 
12 - yildagi oylar soni; /o.r, /k — m os ravishda o ‘rta c h a va kapital 
t a ’mirlash davriyligi, oylarda.
Bir yildagi kapital t a ’m irlashlar soni quyidagi tenglikdan hisob- 
lanadi:
» г 1 2
«V = 
N
— .
4
Shunday hisoblashlar asosida qaydnom a tuziladi. Misol tariqasida 
b ir yil d a v o m id a ba jarilishi lozim b o ‘lgan t a ’m ir la s h la r so n i 
qaydnom asi quyidagi jadvalda keltirilgan:
4-j a d v a 1
Jihoz
M ashinalar
soni
Ish
sm e­
nasi
Kapital
ta ’m ir­
lash
davriyligi
Yildagi
kapital
ta ’m ir­
lashlar
soni
0 ‘rtacha
ta ’m ir­
lash
davriy­
ligi
Yildagi
o ‘rtach<
ta ’m ir­
lashlar
soni
o ‘rna-
tilgan
ishlati­
ladigan
Tikuv
mashinalari
60
60
2
3yilda 
b ir m arta
20
4 oyda 
bir marta
160
Bichish
mashinalari
36
36
2
2 yilda 
bir m arta
18
3 oyda 
bir marta
126
54

---

Bunday boshlang‘ich hisoblar asosida t a ’m irlashning kvartallar, 
oylar va haftalar b o ‘yicha taqsimlangan yillik grafigi tuziladi. Grafikda 
q a c h o n , qaysi m ashina t a ’m irlanishi k o ‘rsatiladi. G ra fik tuzish 
paytida h a r bir m ash in a u c h u n o ‘rnatilgan t a ’m irlash davriyligi va 
za ru r b o ‘lgan t a ’m irlash tartibiga rioya qilinadi. B u n d a n tashqari, 
t a ’mirlash ishlari yillik hajm ining oylar b o ‘yicha taqsim lanishining 
za rur tengligi saqlanadi.
Yengil s a n o a tn in g b a r c h a t a r m o q la rid a g i j ih o z la r n i rejali- 
ogohlantirish t a ’miri sistem asida, h a r bir turdagi texnologik jih o z
u c h u n kapital va o ‘rtacha t a ’mirlashlar davriyligi va sarflangan vaqt 
m e ’y o rla ri b e rilg a n , c h a r m ish la b c h iq a r is h k o r x o n a l a r i n in g
jihozlari u c h u n joriy t a ’m irlashlar u c h u n h a m kerakli kattaliklar 
berilgan.