Rivojlangan darslik lotin tayyor doc

3.3. Tadbirkor tushunchasi 
Tadbirkor bozor talabi asosida faollik qiladi. Shuning uchun ham tadbirkorsiz 
bozor iqtisodiyotini, bozor munosabatlari harakatini tasavvur etib bo`lmaydi.
Tadbirkor – bu asosan mulkdor, mayda, o`rta va yirik mulk egasidir. 
Mulkdorlar sinfi deganda, birinchi navbatda, tadbirkorlarni tushunamiz. Tadbirkor 
o`z mulkidan kapital sifatida foydalanib, korxonalar tashkil etadi, tijorat bilan 
shug`ullanadi, boylikka boylik qo`shadi, mamlakatning iqtisodiy qudratini oshiradi. 
Agar tijorat ijora, qarz asosida olib borilsa ham baribir mahsulot, tovar uning 
mulkidir. Shuning uchun ham mulkdorlar qancha ko`p bo`lsa va ularning mulki 
qancha yirik bo`lsa mamlakat shunchalik boy va xalqining iste’mol darajasi yuqori 
bo`ladi.
Agar mulki bo`lsa inson o`zini mustaqil va erkin sezib, hayotiy asosi mavjud 
ekanligi, kelajakka ishonch bilan qarashi, mulki bor hududni Vatan deb bilishi 
haqiqatdir. Ulug` davlat, avvalo mulkdorlar sinfi holati bilan namoyon bo`lishi 
mumkin. Prezident Islom Karimov aytganidek, mamlakatimizda mulkdorlar sinfini 
shakllantirish, ularning ahamiyatlilik darajasini ko`tarib borish zarur. Chunki bozor 
iqtisodiyotini qurishda, kelajakda buyuk davlatni yuzaga keltirishda mulkdorlar sinfi 
muhim rol o`ynashi va bu sohadagi muvaffaqiyatlarga erishishda yetakchi bo`lishi 
kerak. 
Ma’muriy davlat iqtisodiyoti hukmronligidagi “sotsializm tizimiga” xos 
davrni olsak, unda ham tadbirkor inkor etilmagan, ishbilarmonlik talab qilingan, 
shunga chaqirilgshan. Lekin uning tub mazmunda bo`lishiga sharoit bo`lmagan. Unda 
har qanday xo`jalik va tashkilot boshliqlari, ularning ishini yuqoridan tayinlagan va 
yuqori belgilagan vazifanigina bajargan. Chunki korxona, xo`jalik tashkilotlari to`la 
davlat ihtiyorida bo`lib, davlat vakili sifatida uning nomidan ish tutgan. Albatta, 
bunday holatda va vakolatlik sharoitida haqiqiy tadbirkorlik bo`lmaydi, mustaqil ish 
yuritish mumkin emas. Xo`jalik rahbari, boshlig`i, boshqaruvchisi o`z mulkiga ega 
bo`lmagandan keyin uni chegaralovchi yuqori boshliq tashkilotlar bilan maslahatsiz, 
ularning roziligisiz mustaqil qarorga kela olmaydi. Bundan tashqari bozor bilan 

---

81
bevosita bog`lana olmaydi. Chunki ular bozor bilan bog`liq emas va umuman, talab 
ta’siridan chetda bo`lgan holda harakat qiladi. 
Bundan tashqari xo`jalik faoliyati bilan bog`liq barcha masalalar reja orqali 
belgilangan. Shu bilan birga ishlab chiqarish, tovarlarni sotish, ularni baholash va 
umuman, bu sohalarga biron-bir o`zgarishlar kiritish faqat ma’lum tashkilotlar 
orqali amala oshirilishi tufayli ish yuritishda hech qanday mustaqillik bo`lmagan. 
Rejalar, ularning ko`rsatkichlari, yuqori tashkilotlar topshiriqlari, siyosiy organlar 
qarorlarini bajarish, ularga hech qanday o`zgarishlar o`zgarishlar kiritmaslik qattiq 
nazoart ostida bo`lgan, xo`jalik sohasida mustaqil ish ko`rish, ishbilarmonlik qilib, 
tadbirkorona tashabbus ko`rsatish jazolangan. Ma’lumki, bunday xo`jalik yuritish 
sharoitida tashabbuskorlikdan mahrum etilgan va faqat ijrochiga aylangan xolos.
Tadbirkor o`z nomi bilan 
eski 
bo`lsa 
ham 
shakllanayotgan, munosabatlari 
kengayayotgan 
bozor 
iqtisodiyoti sharoitida yangidan 
paydo bo`lishi, bozor rivoji 
uchun to`laqonli harakat qila 
oladigan 
darajada 
bo`lmog`i 
kerak. Chunki amalda bozor 
rivoji darajasi, uning miqyosi, 
zamonaviyligi 
avvalo 
tadbirkorlarga bog`liqdir.
Ularning darajasi, saviyasi, ish uslubi, harakatchanligi, mahorati bozor 
yo`nalishini belgilab beradi.
Shunga ko`ra bozor taqdiri, uning holati, muvaffaqiyati, samaradorligi, 
ijtimoiy yo`nalishi tadbirkorlar faoliyati. ularning ishbilarmonligi, bozorni tashkil 
eta 
bilishlariga 
bog`liqdir. 
Maqsadimiz 
zamonaviy 
ц
ivilizatsiyali 
bozor 
iqtisodiyotini tashkil etish, samarali bozor munosabatlari mexanizmlarini 
uyushtirish ekan, tadbirkorlar to`g`risida g`amxo`rlik qilish, maqsadga muvofiq