Резервная копия Монография Адилбекова cdr

Ishonchli sinov usullari.
Sud tibbiyoti amaliyotida ashyoviy dalillarda 
joylashgan dog‘da qon mavjudligini aniklashga imkon beruvchi ishonchli 
usullardan quyidagilar ko‘llaniladi:
-
morfologik tekshirish usullari;
-
spektrial tekshirish usullari;
-
mikrokristallar reaksiyalari;
-
xromatografik tekshirish usullari. 
Morfologik tekshirish usullari
mikroskop yordamida qonning shakliy 
elementlari, gemoglobin yoki uning hosilalari (derivantlari)ni aniqlashga 
asoslangan bo‘lib, dog‘dagi qon mavjudligini aniqlashning eng ishonchli 
usullaridan xisoblanadi. Bu usul qon suyuq yoki yangi hosil bo‘lgan qon dog‘lari 
bo‘lsagina ijobiy natija beradi. Ammo, tashqi muhitga tushgach qisqa vaqt ichida 
qonning shakliy elementlari burishib, o‘z shaklini, xususiyatlarini o‘zgartirishi va 
ularni aniqlash mumkin bo‘lmay qolishligi sababli morfologik usul sud tibbiyot 
laboratoriyalarida keng qo‘lanilmaydi. 
Spektrial tekshirish usullari 
mikrospektroskop yordamida o‘tkaziladigan 
mikrospektral taxlilning absorbtsion usuli qon dog‘da gemoglobin va uni 
hosilalarini aniqlashga asoslangan. Buning uchun tekshirilayotgan dog‘dan 
preparat (mato tolasi yoki o‘zida dog‘ tutgan ob’ektni kichik zarrasi) tayyorlanib 
tegishli eritmalar bilan ishlov beriladi. Agarda dog‘da qon mavjud bo‘lsa, 
gemoglobin hosilalarini (gemoxromogen, gemotoporfirin) o‘zlarida yorug‘lik 

---

54 
nurini yutish qobiliyatiga asoslangan yutish chiziqlari (spektrlari) hosil bo‘ladi. 
Qon dog‘larida gemoglobin va uning hosilalarini yetarli miqdorda bo‘lishligi 
tekshirish uchun kam miqdorda ob’ekt talab qilinadi.
1965 yilda rus olimi M.A.Vasilev tomonidan qondagi qator kimyoviy 
elementlarni tekshirish orqali qonni chuqur yemirilishida, masalan tekstil 
to‘qimalari kuyib ko‘mirga aylanganda ham qon mavjudligini emission spektral 
taxlil yordamida aniqlash usuli amaliyotga tadbiq qilindi.