Резервная копия Монография Адилбекова cdr

Qon izlari (dog‘lari)ni tekshirish.
Qon izlarini o‘rganish tergov uchun 
muhim ahamiyatga egadir. Ularning joylahishi, soni, shakli, rangi, izlarning 
namligi yoki quriqligiga, rangining to‘qligi qay darajada ekanligiga qarab sud-
tibbiy ekspertlari oldiga qo‘yilgan bir talay savollar hal qilinadi. Masalan, qon 
murda atrofida halqob bo‘lib yotgan bo‘lsa, uni tashqi qon ketishdan deb uylash 
mumkin. Agar murda topilgan joyning devorlariga qon sachragan bo‘lsa, unda qon 
dog‘i nafaqat shaxsni hayotligidagi jarohatlanishdan, balki arteriya qon tomirdan 
qon ketganligidan ham dalolat beradi. Qon izlarining joylashishi, shakli o‘lim 
boshlanishi paytida murdaning qanday holatda bo‘lganligini va qon tomchisini 
tushish burchagini ham ko‘rsatish mumkin. 
Qon izlariining sirtida bo‘lgan namlikning darajasiga, qon dog‘ining rangiga 
qarab, uning qachon paydo bo‘lganligini aniqlash, shuning asosida o‘lim yuz 
bergan vaqtini taxminan aytish mumkin. Buyumga tushgan paytdan boshlab, 

---

50 
ko‘zdan kechirib chiqishgacha ko‘p vaqt o‘tmagan hollarda izlar ho‘l, och-qizil 
tusda bo‘ladi. Bunda tashqi muhit shart-sharoitlari (harorat, yil fasli va boshqalar) 
e’tiborga olinadi. 
Qon izlari xususiyatlarini tekshirish nafaqat zo‘rlik bilan sodir etilgan o‘lim 
hodisalarini aniqlashdagina muhim ahamiyatga ega bo‘lib qolmasdan, balki, 
zo‘rlik bilan sodir etilgan jinsiy aloqa ishlarida ham muhim bir ma’no kasb etadi. 
Masalan, ayblanuvchining (gumondorning) ichki kiyimlarida qon dog‘larining 
joylashishiga qarab ular zo‘rlik bilan qilingan jinsiy aloqa tufayli jabrlanuvchining 
nomusga tekkanligidan kelib chiqqanligini aytish mumkin. Va nihoyat, qon 
izlarining tashqi xususiyatlarini o‘rganish, jabrlanuvchining kiyimlarida, badanida, 
ayblanuvchilar va boshkalarning kiyimlarida, badanida ularning hosil bo‘lish 
yo‘llari va sabablarini aniqlashga yordam beradi.
Shunday qilib, qon izlari xususiyatlarini o‘rganish jinoyatni ochishga katta 
yordam berish mumkin. Jarohat yetkazgan qurollarini, voqea sodir bo‘lgan joylarni 
ko‘zdan kechirganda, odam o‘ldirish, zo‘rlab nomusiga tekkanda, turli xil 
avtomobil va boshqa hodisalarida qon izlarini tekshirish katta ahamiyatga egadir. 
Ularni tekshirish haqiqatni yuzaga chikarishda hal qiluvchi rol uynashi mumkin.
Qon izlarini ekspertiza qilish paytida sud-tibbiy ekspert oldiga yechish uchun 
quyidagi savollar qo‘yiladi:
- ashyoviy dalildagi dog‘da qon mavjudmi?
- topilgan qon kimga taalluqli: odamgami yoki xayvonga? 
- ashyoviy dalildagi qon qaysi guruhga mansub?
- ashyoviy dalildagi qon ma’lum bir shaxsga tegishlimi?
- ashyoviy dalildagi qon erkak yoki ayolga tegishlimi? 
- topilgan qon chakaloqqa yoki katta yoshdagi shaxsga taalluqlimi?
- qon tananing qaysi sohasidan ajragan?
- qon dog‘ining hosil bo‘lish muddati qanday?
- jarohat natijasida to‘kilgan qon miqdori aniqlansin. 
Yuqorida aytib o‘tilgan savollarning birinchi uchtasi biologik tabiatga ega 
bo‘lgan ashyoviy dalillarni tekshirishda kariyib doimiy beriladigan savollar 

---

51 
jumlasiga kiradi.