Respublikasioliy

Adabiyotlar

1. 
   Karimov I. A. “O'zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish y o ‘lida”, Toshkent, "O'zbekiston”, 1995y.
   
2. 
   Yo'ldoshevZ. QosimovM. “Makroiqtisodiyot asoslari” Toshkent, “0 ‘qituvchi” 1994y.
   
3. 
   Hakimova M. “Makroiqtisodiyot”, Toshkent “Mehnat”, 1997y.
   
4. 
   Agapova T. A. SereginaS. F. “Makroekonomika”, Moskva-Ufa, 1995y.
   
5. 
   Abdullaev Yo. “Bozor iqtisodiyoti asoslari: 100 savol va javob” - Toshkent “Mehnat”, 1997y.
   
6. 
   Makkonnell K, BryuS. “Ekonomiks” 11-2, Moskva “Respublika”, 1992y.
   
7. 
   Grigori N. Menkyu. “Makroekonomika” Moskva, MGU., 1994y.
   
8. 
   Burdo М., Viplosh Ch. “Makroekonomika” (Yevropeyskiy tekst), S. Peterburg.
   
9. 
   Kostyak V. N. “Makroekonomika”-М., 1998
   
10. 
    David N. Hyman: Economics. Richard D. IRWIN, INC. 1995.
    

93

1. 
   Davlat byudjeti: davlat byudjetining daromad va harajatlari
   

Davlat byudjeti deganda umumjamiyat miqyosida markaz- lashgan va davlat ishtirokida hosil boMuvchi va sarflanuvchi moli­ yaviy resurslar tushuniladi. Uning asosiy vazifasi moliyaviy vositalar yordamida iqtisodiyotni samarali rivojlantirish va umumdavlat miqyosidagi vazifalami hal qilishdir.

Davlat byudjeti - bu ma’lum davr ichidagi (odatda 1 yil) davlat daromadlari va harajatlarining balanslashuvi hisoblanib, u mam- lakatning asosiy moliyaviy rejasini aks ettiradi va hukumatning qonun qabul qiluvchi organi hisoblangan Oliy Majlis (parlament, davlat dumasi, kongress) tomonidan qabul qilingandan so‘ng ijro uchun qonuniy va majburiy tus oladi.

0 6z funksiyalarini amalga oshirishda davlat juda ko‘p harajatlar qiladi. Qanday maqsadda ishlatilishiga ko‘ra davlat harajatlari quyi- dagilarga boMinadi:

siyosiy maqsadlami amalga oshirish uchun: milliy himoya va havfsizlikni ta’minlash harajatlari, ya’ni armiya, polisiya, sudlami va boshqalami ta’minlashga ketadigan harajatlar, davlatning boshqaruv apparatini ta’minlashga ketadigan harajatlar;

iqtisodiy maqsadlarga sarf-harajatlar: iqtisodiyotda davlat sektorining faoliyat yuritishini ta’minlash uchun ketadigan harajatlar, iqtisodiyotning xususiy sektoriga yordam berish uchun (subsidiyalar) ketadigan harajatlar;

ijtimoiy maqsadlarni amalga oshirish uchun qilinadigan ha­ rajatlar: ijtimoiy ta’minot harajatlari (pensiyalar, stipendiyalar, nafaqalar), ta’lim, sogMiqni saqlash, fundamental fanlar rivojiga, atrof-muhit muhofazasiga qilinadigan harajatlar.

Makroiqtisodiyot nuqtai nazaridan davlat harajatlari quyidagi- larga boMinadi:

tovar va xizmatlaming davlat xaridi (YalMga kiritiladi)

transfertlar (YalMga kiritilmaydi)

davlat obligatsiyalari bo‘yicha foiz toMovlari (davlat qarzi xizmati hisoblanadi).

Daromadlaming asosiy manbai boMib quyidagilar hisoblanadi: soliqlar (ijtimoiy sug‘urta badallarini ham o‘z ichiga oladi); davlat korxonalaridan keladigan foyda;

senoraj (pul emissiyasidan tushadigan daromad); xususiylashtirishdan tushadigan daromad.

94

2.