Respublikasi oliy va o'rta maxsus

auditorlik faoliyatining milliy standartlarida nazarda tutilgan boshqa professional xizmatlar

Nazorat qiluvchi yoki huquqni muhofaza

qilish organlarining tashabbusiga ko'ra o'tkaziladigan auditorlik tekshiruvi
Auditning o'ziga xos predmeti va ob’ektlari mavjud. Audit maxsus fan sifatida ma'1um maqsadga qaratilgan va bir qancha vazifalarni bajaradi. Audit fanining predmeti xo’jalik yurituvchi sub’ektlar va ularning faoliyatlari hisoblanadi. Ma'lumki korxonalar o'z ustavlariga asosan faoliyatlar yuritadilar. Ushbu faoliyat jarayonida moliyaviy, mehnat va moddiy resurslardan foydalaniladi. Korxonaning aktivlari doimo daromadga, foyda olishga qaratilgan bo'lishi kerak.

Mulklarni davlat		Moliyaviy natijalarni
tasarrufidan chiqarish		shakllantiruvchi		Valyuta operatsiyalari
va xususiylashtirish		ko'rsatkichlar (xarajatlar,
bilan bog'liq bo'lgan		daromadlar, foyda va
operatsiyalar		zararlar)
Tashqi iqtisodiy faoliyat, tashqi sarmoyalar, tovar birjalari		Hisob-kitob operatsiyalari		Qimmatli qog'ozIar bilan bog'1iq jarayonlar

Auditning predmetiga xo'ja1ik yurituvchi sub’ektlarga dolzarb masalalarda konsalting xizmatini ko'rsatish ham kiradi. Auditorlar va auditorlik tashkilotlari korxonalarga o’zaro tuzilgan shartnomalarga asosan «biznes reja» tuzish, hisob siyosatini belgilash, soliqlarni to’g’ri hisoblash, mahsulot tannarxini asoslash, moliyaviy hisobotlarni tuzish kabi masalalarda yaqindan yordam beradi.
Auditning o'ziga xos usullari mavjuddir. Bu usullar auditning xususiyatlaridan kelib chiqadi. Audit uslubining asosida mantiqiy mulohaza, ilm-fan yutuqlari, xo'jalik jarayonining o'zgaruvchan1igi yotadi.
Audit jarayonida iqtisodiyotimizga xos bo'1gan usullar (milliy andozalar) hamda xalqaro amaliyotda keng qo’11ani1adigan usullar (xalqaro andozalar) qo'11aniladi. Maxsus adabiyotlarda auditning xalqaro amaliyotiga xos andozalari (standartlari) quyidagicha guruhlangan:

Auditni tashkil qilish bilan bog'liq andozalar






Audit natijalarini umumlashtirish va rasmiylashtirish bilan bog'liq andozalar

Audit jarayonini o'tkazish bilan bog'liq andozalar
Auditning milliy andozalari iqtisodiyotimizning bozorga o’tish tamoyillari asosida tuzilgan. Auditor audit jarayonida turli usullarni mustaqil belgilaydi va qo’Haydi. Ushbu usullar tarkibi auditning maqsadi, predmeti va vazifalariga bevosita bog'liq. Audit nazariyasi va amaliyotida ushbu usullarning quyidagi turlari keltirilgan:

Auditor

tekshirish


AUDITORLIK TEKSHIRUVINING TURLARI VA SHAKLLARI

Har yili majburiy auditorlik tekshiruvi o'tkaziladigan sub'ektlar

aktsiyadorlik jamiyatlari		banklar va boshqa kredit tashkilotlari		sug’urta tashkilotlari
investitsiya fondlari hamda yuridik va jismoniy shaxslarning mablag'larini jamlab turuvchi boshqa r».tu		manbalari yuridik va jismoniy shaxslarning ixtiyoriy badallari bo’lmish xayriya fondlari va boshqa ..ı ».. f»tı		yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan qilinadigan majburiy ajratmalar bo’lmish byudjetdan tashqari h»zu»

ustav fondida davlatga tegishli ulush bo’lgan xo’jalik yurituvchi sub’ektlar

Jarima miqdori*	Bir yilda maxsulot (ishlar, xizmatlar) sotishdan olingan yalpi tushum miqdori (QQS xam shu jumlaga kiradi)**
Eng kam oylik ish xaqi miqdorining 50 baravari	Eng kam oylik ish xaqi miqdorining 500 baravarigacha
Eng kam oylik ish xaqi miqdorining 75 baravari	Eng kam oylik ish xaqi miqdorining 500 baravaridan 15 ming baravarigacha
Eng kam oylik ish xaqi miqdorining 100 baravari	Eng kam oylik ish xaqi miqdorining 15 ming baravaridan ortiq

MAJBURIY AUDITORLIK TEKSHIRUVIDAN BO'YIN TOVLAGANLIGI UCHUN QO'LLANILADIGAN JARIMA MIQDORI

SUD-BUXGALTERIYA EKSPERTIZASIDA O'RGANILADIGAN
tovar-moddiy zahiralar, pul mab1ag'larining kamomadi yoki oshiqcha chiqishi va moddiy zarar summalari bilan bog'liq ma'lumotlarning haqqoniyligi
tovar-moddiy zahiralarni qabul qilish, saqlash, sotish va pul mablag'larining harakatiga doir muomalalarni rasmiylashtirishning to’g’riligini
moliya-xo’jalik faoliyatiga doir muomalalarni hujjatlarda aks ettirishning xalqaro va milliy standartlari hamda boshqa tegishli me'yoriy hujjatlarga muvofiqligi

Auditorlik tashkilotlarining professlonal xizmatlari. Auditorlik tashkilotlari majburiy va tashabbus tarzidagi (ixtiyoriy) auditorlik tekshiruvlaridan tashqari, O'zbekiston Respublikasi «Auditorlik faoliyati to’g’risida»gi qonuni va N 90-
«Auditorlik tashkilotlarining professional xizmatlari» nomli auditorlik faoliyati milliy standarti(AFMS)da ko'rsatilgan, istalgan professional xizmatlarni ko’rsatishlari mumkin. Auditorlik tashkiloti yuqori sifatli professional xizmat ko’rsatishga erishishi uchun o'z faoliyatini shunday tashkil etishi kerak-ki, uning ish bajarish yoki xizmat ko’rsatishda qatnashayotgan xodimlari quyidagi talablarga javob berishi lozim:


o 'z professional majburiyatlarini bajarish chog' ida xodimlarga ma' lum bo' lgan
axborotlarni maxfıy (sir) tutish printsipiga

professional axloq normalariga rioya qilish va belgilangan standartlar (shu jumladan korsonadagi ham) talablarini bajarish

professional kompetentlilik va zarur tajriba hamda malakaga egalik

halollik va haqqoniylik

Mijoz-korxona rahbariyati shartnoma asosida professional xizmatlar ko’rsatayotgan auditorlar faoliyati ustidan joriy nazorat o'rnatishi va ko’rsatiladigan xizmatlar sifatiga ta'sir etuvchi muammolar yuzaga kelganda ularga ma'lum qilishi mumkin.
Kasbga doir xizmatlar ko’rsatish tartibi. Kasbga doir xizmatlar auditorlik tashkiloti bilan ushbu xizmatlar buyurtmachisi o'rtasida tuziladigan kasbga doir xizmatlar ko'rsatish shartnomasi asosida ko'rsatiladi.
Shartnomani bajarayotganda auditor auditor, xo'jalik yurituvchi sub’ekt (buyurtmachi) va zarurat bo'lganda istalgan uchinchi tomonlar bilan kelishilgan taomillarni bajaradi va ko'rsati1gan kasbga doir xizmatlar natijalari to’g'risida asoslangan xulosalar Bilan hisobot taqdim etadi. Hisobot kasbga doir xizmatlar buyurtmachisiga kasbga doir xizmatlar ko'rsatish shartnomasining shartlariga muvofıq hajm va muddatlarda taqdim etiladi.

Buxgalteriya hisobini yo'lga qo'yish, tiklash va yuritish			Moliyaviy hisobot tuzish			Milliy moliyaviy hisobotni buxgalteriya hisobi xalqaro andozalariga
Xo'jalik yurituvchi			Buxgalteriya hisobi, soliq solish, rejalash tirish, menejment va mo liyaviy-xo'jalik faoliyat ining boshqa masalalari bo'yichakonsalting			Soliqlar va boshqa
sub'ektlar						majburiy to'1ov1ar
moliyaviy-xo'jalik						bo'yicha hisob-
faoliyatining tahlili						kitoblar va
						deklaratsiyalar
		Boshqa xizmatlar

Shartnoma tuzilayotganda hal qilinadigan masalalar. Kasbga doir
xizmatlar ko'rsatish shartnomasi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tuziladi.
Auditorlik tashkiloti shartnomada quyidagi masalalarni ham aks ettirishi lozim:



Kasbga doir xizmatlar ko’rsatish shartnomasida ko'rsatilishi zarur bo’lgan masalalar

kasbga doir xizmatlar qamrab oladigan moliyaviy axborot hajmi va hisobot davrlari

ko'rsatilgan xizmatlar natijalari to’g’risidahisobot tuzish uchun zarur bo'lgan, shartnomaning belgilangan predmeti bo'yicha isbot-dalillarni olish maosadida baiariladiean taomillar

kasbga doir xizmatlar ko'rsatish jarayonida erishilgan natijalar ro'yxati, ularni rasmiylashtirish tartibi va shakllari

hisobotni tarqatishga taalluqli cheklashlar

Auditorlik faoliyatini amalga oshirish uchun litsenziya berish, litsenziya berishni rad etish, litsenziyaning amal qilish muddatini to'xtatish, bekor qilish, to'xtatib turish yoki amal qilishini tiklash to’g'risidagi qaror Moliya Vazirligining buyrug'i bilan rasmiylashtiriladi.
Auditorlik tashkilotlari litsenziya olish uchun Moliya Vazirligiga taqdim qiladigan arizaga quyidagi hujjatlarni ilova qiladilar:

5. 
   Ta'sis hujjatlarining (ustav, ta'sis shartnomasi) notarial idora tomonidan tasdiqlangan nusxalari va O'zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligida davlat ro’yxatidan o’tkazilganligi to’g'risida guvohnoma;
   
6. 
   Kamida ikki auditor malaka sertifikatlarining tasdiq-langan nusxalari;
   
7. 
   Soliq to'1ovchining identifikatsiya raqami (STIR-INN) berilganligi to’g’risida Soliq organi tomonidan berilgan ma'1umotnoma;
   
8. 
   Arizani ko'rib chiqish uchun yig'im to'langan1igini tasdiq-lovchi bankning to'1ov hujjati.