Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

YOG‘, QAND VA SHIRINLIKLAR


Nima uchun yog‘ va qand moddalari bir guruhga tushib qolgan? Chunki bularning har ikkalasi energiya manbayi hisoblanadi. Yog‘dagi E vitamini boshqa mahsulotlarda yo‘q va uning o‘rnini boshqa mahsulotlar bosa olmaydi. Siz choy- xonada qo‘y yog‘i, qo‘y go‘shtidan tayyorlangan palovni yeb ko‘ring va karam sho‘rva iching. Qaysi birining energi- yasi kuchli. Rivoyat qiladilar, buyuk Amir Temur o‘z as- karlariga kuniga bir marta ovqat bergan. U ham bo‘lsa do- shqozonlarda qo‘y go‘shti, qo‘y yog‘iga palov damlangan, askarlar och ham qolishmagan, qorin qo‘yib, semirib ham ketmagan. Yog‘ va shirinlikni suiiste’mol qilish yaramaydi, ortiqchasi ziyon, masalan, sof qand bir kunda 50 gram- mdan oshmasligi kerak. Shuni ham aytish kerakki, O‘zbe- kistonda qand moddalari ko‘pincha mevalar bilan iste’mol qilinadi.
2 7


5-jadval


Har bir guruh mahsuloti o‘ziga tegishli oziqa moddasiga
ega.
Mahsulotlar guruhlarining hammasidan bir-biriga mos holda iste’mol etishgina foydalidir. Faqat ayrim guruh mahsulotlarinigina yeb-ichib yurish organizmni tegishli moddalar bilan ta’minlay olmaydi.
Oziq-ovqatga kulinar ishlov berishdan maqsad taomni iste’mol uchun yumshoq, mazali, sifatli oziqa xususiyatiga ega qilishdir. Ovqatning to‘q tutishi, taomlik qimmati unga sarflangan mahsulotlar va oshpazning xizmatiga bog‘liq. Ovqat qanchalik yoqimli bo‘lsa, ishtaha bilan yeyilsa, to‘q tutib, organizm ehtiyojini qondirib, tegishli energiya bersa, uning qadr-qimmati shuncha yuqori bo‘ladi.
2 8
Oziq-ovqat mahsulotlarining 80 % issiqlik ta’sirida pishi- riladi, natijada mahsulot yumshaydi, uni chaynab yeyish oson bo‘ladi. Agar pishirilmay iste’mol qilinadigan bo‘lganda, go‘shtning ko‘p turlari, don mahsulotlari, sabzavotlarning bir qismi bizning hozirgi davr oziq-ovqat tizimimizdan chiqib, yo‘qolib ketgan bo‘lardi. Pishirish natijasida mikroorga- nizmlar o‘ladi, zaharli moddalar yo‘q bo‘ladi. Bu esa mah- sulotning sanitariya-gigiyenik xavfsizligini ta’minlaydi. Birinchi navbatda, hayvonlar mahsulotlari va ildizda hosil qilinuvchi o‘simliklar nazarda tutiladi.
Mahsulotlar pishirilganda ularning ko‘rinishi butunlay o‘zgaradi, taomni ko‘rib ko‘zingiz quvonadi, ishtaha bilan yeyilgan ovqat yaxshi hazm bo‘ladi. Pishirish yo‘li bilan bir mahsulotdan juda ko‘p xilma-xil taomlar tayyorlash mumkin.
Qaynatilganda, qovurilganda va boshqa yo‘llar bilan taom tayyorlanganda mahsulotning ba’zi kerakli moddalari ham yo‘qolib ketadi, lekin umumiy oziqa xususiyati saqlanib qoladi.